Zmęczenie, senność po posiłkach, uczucie pragnienia, częste podjadanie słodkiego… Brzmi znajomo? To mogą być pierwsze sygnały cukrzycy typu 2. Choroba ta często rozwija się po cichu i powoli, a może mieć bardzo poważne skutki dla naszego zdrowia. Okazuje się, że około 25% chorych na cukrzycę nie jest świadomych swojej choroby. Coraz częściej też diagnozę cukrzycy słyszą osoby młode i pozornie zdrowe. Przy właściwej terapii i współpracy z lekarzem można jednak ją kontrolować, a właściwa profilaktyka pomoże jej nam uniknąć. Rozmawiamy na ten temat z dr n. med. Michałem Lisem – Ordynatorem Oddziału Chorób Wewnętrznych z Pododdziałem Endokrynologicznym, Diabetologicznym, Pododdziałem Chorób Metabolicznych, Pododdziałem Nefrologicznym i Stacją Dializ w Szpitalu Czerniakowskim w Warszawie.
Jakie są pierwsze sygnały alarmowe, wczesne objawy cukrzycy typu 2?
Klasyczne objawy cukrzycy to zwiększone pragnienie, częste oddawanie moczu i nieuzasadniona utrata masy ciała. Pamiętajmy jednak, że cukrzyca to choroba podstępna i przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo. Objawy mogą być nieswoiste i początkowo niezauważalne przez pacjenta. Czasem jest to tylko przewlekłe zmęczenie, czasem suchość w jamie ustnej albo pogorszenie widzenia. Dość charakterystyczne jest to, że pacjent z cukrzycą typu 2 to najczęściej pacjent z otyłością. Wiele osób nie uświadamia sobie tego, że otyłość to choroba. Otyłość wymaga diagnostyki jej przyczyn oraz wdrożenia postępowania terapeutycznego zanim rozwiną się powikłania otyłości takie jak choćby cukrzyca typu 2.
Jaki styl życia zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę? Czy jakieś procesy przewlekłe trwające w organizmie mogą mieć na to wpływ?
Na ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 maja niewątpliwie wpływ tzw. czynniki środowiskowe czyli ogólnie mówiąc nasz styl życia. W prewencji cukrzycy typu 2 istotny udział ma systematyczny wysiłek fizyczny oczywiście dostosowany do indywidualnego pacjenta. Dla jednej osoby wyczynem będzie spacer, a dla innej bieg, dlatego należy spersonalizować rodzaj treningu i dopasować go do naszych możliwości.
Drugim aspektem są właściwe zasady zdrowego żywienia. Dieta obfitująca w cukry proste, a więc produkty o wysokim IG (indeksie glikemicznym) – biały chleb, drożdżówki, płatki śniadaniowe, ciasta, desery, batoniki i napoje słodzone będą zwiększać ryzyko zachorowania na cukrzycę. Niekorzystnie wpływa na nas też żywność wysoce przetworzona (dania gotowe, niskiej jakości wędliny i przetwory mięsne) oraz tłuszcze trans i nasycone obecne w wielu produktach smażonych.
Kolejnym czynnikiem są zaburzenia dobowego rytmu snu i czuwania chociażby poprzez zmienny charakter pracy np. dyżury nocne. Takie styl życia istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia choroby otyłościowej, a tym samym cukrzycy typu 2.
W sytuacji rozpoznania cukrzycy lub stanu przedcukrzycowego bardzo ważne jest, by właściwie ustalić ich przyczynę, wykluczyć inne choroby prowadzące do zaburzeń gospodarki węglowodanowej np. niedoczynność tarczycy, czy też zespół Cushinga.
Jaka grupa osób jest najbardziej narażona na cukrzycę, czy tylko osoby z otyłością, czy osoby szczupłe miewają cukrzycę? Jak to się rozkłada w grupach wiekowych, słyszymy, że coraz więcej młodych ludzi ma cukrzycę.
Według danych podawanych przez International Diabetes Federation IDF na świecie cukrzycę ma już ponad 530 milionów dorosłych (2023, IDF). Obecnie, w Polsce na cukrzycę choruję ponad 3 mln Polaków, z czego około 80% stanowią pacjenci z cukrzycą typu 2. A 25% z nich nawet nie wie, że są chorzy. W ostatnich latach obserwowany jest na świecie nieustanny wzrost zachorowań na cukrzycę zarówno typu 2 jak i autoimmunologiczną wynikającą z produkcji przeciwciał przeciwko komórkom produkującym insulinę. Szacuje się, że do 2045 roku chorych będzie ponad 780 milionów chorych.
Zdecydowanie widać, że cukrzyca typu 2 współistnieje z chorobą otyłościowa. Najczęściej zapadają na nią osoby po 45 roku życia, choć obecnie diagnozuje się też znaczną liczbę przypadków wśród osób młodszych, a nawet nastolatków.
Choć otyłość to główny czynnik ryzyka, to szczupłe osoby również mogą chorować na cukrzycę typu 2. Szczególnie jeśli są to osoby z silnymi predyspozycjami genetycznymi, lub z tzw. „otyłością ukrytą” (mające nieprawidłowy skład ciała – wysoki poziom tłuszczu trzewnego), czy z zespołem metabolicznym,
Właściwa profilaktyka choroby otyłościowej jak również jej skuteczne leczenie będzie zmniejszać ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2. Niestety w tej chwili przy ogromnym wzroście zachorowań na chorobę otyłościowa obserwujemy też duży wzrost zachorowań na cukrzycę typu 2 właściwie w każdej grupie wiekowej.
Czym jest insulinooporność i czy jest to preludium do cukrzycy?
Faktycznie oporność na insulinę bardzo często współistnieje z otyłością i będzie prowadzić do cukrzycy typu 2. Dobra współpraca pacjenta z lekarzem diabetologiem, dietetykiem, a czasami także z psychologiem i fizjoterapeutą będzie prowadzić do redukcji masy ciała i będzie stanowić skuteczną prewencje cukrzycy. Chciałbym jednak zaznaczyć, że lekarz jest swego rodzaju drogowskazem i pomocnikiem w tej prewencji natomiast skuteczność w dużej mierze zależy od zaangażowania samego pacjenta. Pacjenci bardzo często boją się rozpoznania cukrzycy, ale tak naprawdę powikłania cukrzycowe powstają już wstanie przedcukrzycowym.
Jakie terapie holistyczne, oprócz klasycznych leków, możemy tutaj zastosować, co może stanowić wsparcie? Czy psychika ma tutaj także znaczenie?
Jak już wspomniałem, najtrudniejsze w leczeniu cukrzycy jest zainicjowanie aktywności pacjenta w leczeniu samego siebie. Staramy się zawsze zwrócić uwagę pacjenta na powikłania cukrzycy, które obniżają komfort życia i skracają jego długość. Chorzy jednak często przybierają postawę wypierającą i odsuwającą problem. Wydaje im się, że te ciężkie powikłania będę dotyczyć innych, a nie ich samych. Świadomość chorego, co do powagi tej choroby i jego aktywny udział w procesie leczenia ma ogromne znaczenie w uzyskaniu efektu terapeutycznego.
Ciekawą grupę chorych stanową pacjenci z depresją u których współistnieje otyłość i cukrzyca. Pacjenci z wywiadem epizodów depresyjnych częściej zapadają na chorobę otyłościowa i cukrzycę. Dlatego czasem używamy sformułowania “błędne koło otyłości, depresji i cukrzycy”. Kiedyś uważano, że wynika to z niechęci do podejmowania aktywności fizycznej, nieprzestrzegania diety czy też wpływu leków przeciwdepresyjnych na przyrost masy ciała. Dziś wiemy, ze u tych pacjentów dochodzi do zaburzeń szlaków metabolicznych i hormonalnych, co prowadzi do otyłości i cukrzycy niezależnie do aktywności fizycznej czy diety. To bardzo ciekawe odkrycie, które zasadniczo zmienia nasze zrozumienie problemu.
Jeśli chodzi o stosowanie ziół należy zachować ostrożność przy cukrzycy. Metody niekonwencjonalne nie mogą zastąpić ani wypierać farmakoterapii. Jednakże w dotychczas przeprowadzonych badaniach berberyna wykazuje działanie przeciwhiperglikemiczne.
Jaki powinien być dekalog cukrzyków – co robić a czego unikać?
Dekalog dla cukrzyków, to właściwa dieta o niskim IG, systematyczna aktywność fizyczna, właściwa współpraca z diabetologiem i dietetykiem, ale przede wszystkim motywacja chorego, jego zaangażowanie i aktywny udział w procesie leczenia. Warto dodać, że konieczna jest regularna kontrola poziomu cukru we krwi, niepomijanie posiłków oraz unikanie stresu i dbałość o zdrowy sen. Nigdy nie należy samodzielnie odstawiać leków cukrzycowych bez konsultacji z lekarzem!
Jakie powikłania może powodować cukrzyca?
Cukrzyca prowadzi do licznych powikłań. Można by tu wymienić długą listę ale te najczęstsze to powikłania oczne (retinopatia), nerkowe (nefropatia), sercowo-naczyniowe ( zawał, udar), neurologiczne (neuropatia) osteoporoza i stopa cukrzycowa.
Czy mamy jakieś nowe odkrycia, nowatorskie terapie w leczeniu cukrzycy?
Leczenie cukrzycy obecnie wygląda zupełnie inaczej niż kilka lat temu. Stosowane obecnie leki nie tylko obniżają glikemię, ale zapobiegają powikłaniom, zmniejszają ryzyko zawału i udaru. Najbliższe lata przyniosą też nowe rozwiązania, ale nie będę uprzedzać faktów. Zapowiada się, że to będzie dobry czas w diabetologii!
Rozmawiała: Magda Adamek-Kverneland
Skomentuj