Produkcja gazu jelitowego jest normalnym procesem, który dotyczy każdego z nas. Jest on spowodowany przede wszystkim nagromadzeniem w jelitach połkniętego powietrza (najczęściej pobieranego podczas jedzenia), a także fermentacją przez bakterie jelitowe niektórych nie- lub lekkostrawnych węglowodanów. Powstały gaz jest następnie uwalniany w postaci wzdęcia.
Wzdęcie jest często synonimem społecznego zakłopotania i dyskomfortu trawiennego, choć samo w sobie jest nieszkodliwe. Czasami towarzyszą mu obrzmienia, rozdęcie lub ucisk brzucha, głośne bulgotanie, a nawet ból w okolicy pępka i podbrzusza.
W niektórych pokarmach małe cukry mogą szybko przemieszczać się przez jelita. Dobre bakterie, które tam żyją, fermentują te cukry, wywołując objawy gazu i wzdęcia. FODMAP (fermentowalne oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole) to skrót używany do opisania tych cukrowych wyzwalaczy. Wiele popularnych pokarmów może być problematycznych – FODMAP to nie jest jedyny wyzwalacz pokarmowy, który powoduje objawy.
W miarę spożywania większej ilości pokarmów w ciągu dnia, objawy są zwiększone z powodu złożonego działania fermentujących cukrów. Objawy są kontrolowane przez tymczasowe wyeliminowanie tych wyzwalaczy poprzez ograniczenia dietetyczne, znane jako dieta FODMAP. Ostatecznie, pacjenci mogą powoli spożywać pokarmy FODMAP jeden po drugim w ograniczonych ilościach, aby określić, które pokarmy i w jakich dawkach powodują objawy.
Ograniczone badania przyjrzały się krótkoterminowym rozwiązaniom dla gazów i wzdęć, między innymi stosowaniu suplementów z węglem aktywnym. Aktywowany węgiel drzewny jest tworzony przez ogrzewanie zwykłego węgla drzewnego, aby uczynić go bardziej porowatym. Dodatkowe przestrzenie w węglu drzewnym zatrzymują cząsteczki gazu, zmniejszając działanie tego, który powoduje wzdęcia.
Niektóre badania wykazały, że węgiel drzewny w połączeniu z symetykonem jest jeszcze bardziej skuteczny w zmniejszaniu gazów i wzdęć. Symetykon jest lekiem, który rozbija pęcherzyki gazu, dzięki czemu są one mniejsze i łatwiejsze do wchłonięcia lub przejścia.
Badania nad skutecznością węgla aktywnego są ograniczone, ale obiecujące. Ważne jest, aby wiedzieć, że stosowanie węgla aktywowanego może wiązać się z możliwymi skutkami ubocznymi, w tym:
· przebarwienie języka,
· czarne stolce,
· zaparcia.
Jak to działa?
Po spożyciu węgiel aktywny dociera do jelit w stanie nienaruszonym – nie jest ani denaturowany, ani zmieniany w procesie trawienia.
To właśnie w tym momencie jego właściwości pochłaniające wchodzą w grę. Dzięki ujemnemu ładunkowi elektrycznemu, jego zewnętrzna powierzchnia przyciąga dodatnio naładowane cząsteczki – w tym gazy i niektóre toksyny – zatrzymując je w swoich porach. Jak magnes, ale w mikroskopijnej skali.
Choć kuszące jest tu używanie metafory gąbki, nie jest ona do końca trafna. Wychwycone substancje nie przedostają się do serca zwęglonej struktury (w przeciwieństwie do wody, która wsiąka w gąbkę). Pozostają one na powierzchni, osadzając się w zagłębieniach powstałych w wyniku aktywacji – jak klucz wchodzący do zamka.
Mimo neutralizacji, wchłonięte związki nie są fizycznie niszczone – kończą swoją podróż zakotwiczone w węglu, aż do końca przewodu pokarmowego, gdzie są wydalane z kałem.
Węgiel aktywowany jest uznany za jeden z najbezpieczniejszych środków leczniczych. Jednak z powodu możliwości interakcji z pokarmami lub lekami, najlepiej jest skonsultować jego użycie z lekarzem lub dietetykiem.
Przeczytaj także: Czym jest dieta 80/20?
Bibliografia:
1. Deng Y., Misselwitz B., Dai N., Fox M., Lactose Intolerance in Adults: Biological Mechanism and Dietary Management, 2015.
2. Hasler W. L., Gas and Bloating. Gastroenterol Hepatol (NY), 2006.
3. Silberman J., Galuska M. A., Taylor A., Charbon activé. [Mise à jour le 5 juillet 2022]. Dans: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2022.
