Rokitnik zwyczajny lub Hippophae rhamnoides (jego najpopularniejszy rodzaj), to gatunek krzewu, który można znaleźć od atlantyckich wybrzeży Europy po północno-zachodnią Mongolię i Chiny. Jego wpływ na zdrowie i urodę jest niezaprzeczalny – m.in. dzięki bogactwu składników odżywczych i bioaktywnych.
W Europie Zachodniej krzew ten rośnie głównie na wybrzeżach morskich, na których sól morska uniemożliwia innym większym roślinom przewyższenie go wysokością, a w Azji Środkowej występuje częściej na terenach półpustynnych – inne rośliny nie są w stanie przetrwać tak suchych warunków.
Rokitnik jest odporny na sól w powietrzu i glebie, potrzebuje jednak pełnego światła słonecznego i nie toleruje cienia wytwarzanego przez większe pobliskie drzewa. Krzew ma gęste, sztywne gałęzie, bardzo kolczaste, blade, srebrzysto-zielone z owalnymi owocami, które rosną w gronach o kolorze od bladożółtego do ciemnopomarańczowego. Ze względu na mocne korzenie rokitnik często jest stosowany jako bariera ochronna i wiatrochronna, do stabilizacji brzegów rzek, stromych zboczy oraz do zwiększenia retencji wody w glebie.
Rokitnik zawiera szeroką gamę składników odżywczych i substancji bioaktywnych, takich jak witaminy, karotenoidy, flawonoidy, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, wolne aminokwasy i inne składniki elementarne. Próby kliniczne i badania naukowe prowadzone w XX wieku potwierdzają jego wartość kliniczną i leczniczą. Owoc tej rośliny zawiera więcej witaminy C niż cytryny i pomarańcze, co plasuje ją wśród najbogatszych roślinnych źródeł witaminy C. Dodatkowo owoce charakteryzują się wysoką zawartością karotenoidów, witaminy E, witaminy K i kwasów tłuszczowych niezbędnych.
Rokitnik jest używany przez ludzi na całym świecie od tysięcy lat, a jego właściwości lecznicze od
dawna zapewniły mu stałe miejsce w dietach i praktykach leczniczych wielu kultur. Przykładem są wzmianki o rokitniku, które można znaleźć w starożytnych tekstach medycznych Tybetu, gdzie stosowano go w leczeniu kaszlu, problemów trawiennych, problemów skórnych, ran i oparzeń, a w niektórych przypadkach nawet raka. Ponadto o jagodzie rokitnika wspominają dobrze znane mity i przekazy historyczne innych kultur, w tym opowieści o potężnym Czyngis-chanie z imperium mongolskiego i Greków.
W tym artykule przyjrzymy się trzem badaniom klinicznym, które skupiają się na najbardziej
udowodnionych zaletach rokitnika zwyczajnego: gojeniu ran, przewlekłej suchości oczu i zdrowiu
wątroby.
W badaniu przeprowadzonym w New Delhi rany leczone rokitnikiem wykazały szybszą redukcję powierzchni rany w porównaniu z grupą kontrolną i sulfadiazyną srebra. Miejscowe zastosowanie rokitnika zwiększa neowaskularyzację, syntezę kolagenu i stabilizację w obszarze rany, o czym świadczy zwiększona ekspresja VEGF, kolagenu typu III, metaloproteinaz macierzy (MMP-2, 9) oraz główna zawartość hydroksyproliny i heksozaminy. Ponadto donoszono, że liść rokitnika zwyczajnego nie zawiera zanieczyszczeń cytotoksycznych, metali ciężkich ani skutków ubocznych po podaniu doustnym.
Suche oko jest częstą chorobą, która może poważnie wpływać na jakość życia. Badanie przeprowadzone przez Wydział Biochemii i Chemii Żywności oraz Wydział Okulistyki Uniwersytetu w Turku w Finlandii miało na celu sprawdzenie, czy olej rokitnikowy, który zawiera kwasy tłuszczowe 3 i 6 oraz przeciwutleniacze, wpływa na suchość oczu.
W tym podwójnie ślepym, randomizowanym, równoległym badaniu kobiety i mężczyźni w wieku od
20 do 75 lat, u których wystąpiły objawy suchego oka, spożywali 2 gramy rokitnika zwyczajnego lub
placebo dziennie przez 3 miesiące. Zrekrutowano 100 uczestników, a badanie ukończyło 86 osób. Przeprowadzono kliniczne badanie suchego oka i monitorowanie objawów. Istotnym
czynnikiem w przypadku suchego oka jest hiperosmolarność filmu łzowego. Nastąpił ogólny wzrost
osmolarności od wartości początkowej do końca interwencji. W porównaniu z grupą placebo, wzrost
był znacząco mniejszy w grupie otrzymującej rokitnik zwyczajny, gdy włączono wszystkich
uczestników [zamiar leczenia (ITT), P = 0,04].
Maksymalne natężenie zaczerwienienia i pieczenia było niższe w grupie rokitnika zwyczajnego. U
uczestników ITT różnica między grupami była istotna pod względem zaczerwienienia (P = 0,04), ale
nie pieczenia (P = 0,05). U uczestników PP różnica między grupami była istotna pod względem
pieczenia (P = 0,04), ale nie pod względem zaczerwienienia (P = 0,11).Wniosek, że olej rokitnikowy
łagodził wzrost osmolarności filmu łzowego w zimnych porach roku i pozytywnie wpływał na objawy
suchego oka.
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) jest jedną z najczęstszych przyczyn
przewlekłego uszkodzenia wątroby na świecie. Chociaż NAFLD w większości przypadków ma zazwyczaj łagodny przebieg we wczesnych stadiach, w około 40–50% przypadków NAF dochodzi do zwłóknienia, a w 15–20% przypadków do marskości lub nawet schyłkowej niewydolności wątroby. W przypadku marskości wątroby spowodowanej NAFLD u 30–40% pacjentów nastąpi śmierć związana z wątrobą. Dlatego ważne jest, aby poczynić postępy w badaniach nad lekami, które najlepiej leczą tę chorobę.
Prospektywne, randomizowane badanie kliniczne przeprowadzono na oddziale ambulatoryjnym
gastroenterologii szpitala ZhouPu, gdzie naukowcy z centralnego szpitala Baoshan w Szanghaju testowali wpływ rokitnika na pacjentów z NAFLD. Wyniki wykazały, że poziom aminotransferazy alaninowej (ALT) w surowicy pacjentów w grupie leczonej znacząco spadł z 69,6 ± 16,5 IU/l do 50,1 ± 13,7 IU/l (p ≤ 0,05) po 3 miesiącach leczenia rokitnikiem. Natomiast w grupie kontrolnej nie było istotnych różnic (67,6 ± 15,8 vs. 65,4 ± 18,4 IU/l; p > 0,05). Dodatkowo w grupie leczonej zaobserwowano istotne obniżenie poziomu TG we krwi (z 2,26 ± 0,73 do 1,74 ± 0,51 mmol/l, p ≤ 0,05) i LDL-C (3,2 ± 0,5 vs. 2,6 ± 0,5 mmol/l).
Jest to jedno z pierwszych doniesień o korzyściach terapeutycznych u ludzi chorych na NAFLD.
W tym badaniu stwierdzono, że leczenie rokitnikiem u pacjentów z NAFLD może znacząco zmniejszyć
stosunek wątroby do śledziony, co zostało dobrze udokumentowane i ściśle skorelowane ze
stopniem stłuszczenia w badaniu histopatologicznym 14. Wykazano, że istnieje dobra korelacja
między zawartością tłuszczu w wątrobie a różnicą w tłumieniu śledziony poza wątrobą spowodowaną CT u pacjentów z NAFLD, może dokładnie oszacować ilość nacieku tłuszczu w wątrobie w NAFLD. Dlatego też wyniki tego badania klinicznego zdecydowanie wskazują, że leczenie rokitnikiem może poprawić naciek tłuszczu w wątrobie u pacjentów z NAFLD.
W miarę postępu badań medycznych naukowcy prawdopodobnie będą nadal odkrywać nowe
korzyści i właściwości tej potężnej rośliny poprzez systematyczne badania mające na celu ocenę
skuteczności jej standardowych ekstraktów.
