Mak jest wyjątkową rośliną. Nie spożywa się go co dziennie. Jest przyrządzany na specjalne okazje. W Polsce i w innych krajach słowiańskich potrawy z makiem należą do najważniejszego zestawu potraw wigilijnych. Symbolizują dostatek, płodność, urodzaj i szczęście. Ale poza tradycyjnymi potrawami istnieją wyciągi z maku, które mają równie długą tradycję kulturową jak pyszne świąteczne makowce, kutie, makówki, śliszki wigilijne lub noworoczne, kluski z makiem, łamaniec makowy czy zupa makowa.
W tym artykule:
1. Mak lekarski i jego właściwości.
2. Wyciągi z maku i ich zastosowanie lecznicze.
3. Kultury i tradycje związane z wykorzystywaniem maku jako substancji leczniczej.
1. Mak lekarski i jego właściwości
Mak lekarski znany także jako Papaver somniferum, jest rośliną o bogatej historii wykorzystania zarówno w medycynie, jak i kuchni. Znany głównie z produkcji opium, jest także źródłem nasion maku, które posiadają wiele korzyści zdrowotnych. Przede wszystkim znany jest jako środek do uśmierzania i łagodzenia bólu oraz środek uspokajający. Mak lekarski (siewny) nie rośnie samodzielnie. Ma gładkie łodygi i liście o barwie niebieskozielonej. Kwiaty zaś białe, fioletowe lub różowe, często widać na nich ciemne plamy. Płatki kwiatów pokrywają makówkę, w której dojrzewają liczne nasiona koloru szarego, białego lub niebieskiego. Mak słynie przeze wszystkim z opium, które właściwości odurzające i narkotyczne, ale też lecznicze i zdrowotne. Opium zawiera alkaloidy maku – są nimi: morfina, kodeina, papaweryna, tebaina, narkotyna. Każdy z alkaloidów został na potrzeby medycyny wyabstrahowany i wyizolowany. Morfina działa silnie przeciwbólowo i uspokajająco oraz nasennie. Kodeina wchodzi w skład syropów i leków hamujących kaszel. Papaweryna jest silnym środkiem o działaniu rozkurczowym. Tebaina nie ma szczególnego zastosowania w medycynie, jest używana do pozyskiwania innych opioidów. Nikotyna wykazuje działanie przeciwkaszlowe i pobudzające ośrodek oddechowy, ma także słabe działanie spazmolityczne. Opiaty to nie wszystkie składniki i związki maku. Nasiona maku są bogate w składniki odżywcze, w białko, błonnik, witaminy z grupy B, witaminę E, kwas foliowy, a także minerały takie jak wapń, żelazo, magnez, mangan i cynk, a także potas.
2. Wyciągi z maku i ich zastosowanie lecznicze
Mak jest źródłem opiatów, które są wykorzystywane w medycynie w różnych celach. Korzysta z nich np. onkologia, mają zastosowanie wszędzie tam, gdzie w grę wchodzi uśmierzanie silnego i trudnego do wytrzymania bólu. Szpitale czy oddziały szpitalne stosują swoje sprawdzone i opracowane koktaile – mieszanki opiatowe. Ale też opiaty są wykorzystywane w celu pobudzenia lub uspokojenia pacjentów. Poprzez właściwości kojące, uśmierzające, uspokajające, wyłączające niektóre receptory, opiaty mają szerokie zastosowanie w neuroterapii. Mak przyczynia się do równoważenia układu nerwowego, poprawia jakość snu. Dzięki dużej zawartości kwasu foliowego, potasu i błonnika, wyciągi z maku stosuje się na przeczyszczanie organizmu. Usprawniają one także perystaltykę jelit, pobudzają ją i sprzyjają regulowaniu wypróżnień. W celach leczniczych i zdrowotnych wykorzystuje się także kwiaty z maku. Kwiaty są surowcem fitoterapeutycznym. Zawarte w nich alkaloidy mają działanie przeciwkaszlowe, powlekające, uspokajające i rozkurczowe. Medyna ludowa korzysta z kwiatów maków polnych, sporządza się z nich napary stosowane przy infekcjach, którym towarzyszy kaszel, stany zapalne gardła i jamy ustnej. Ma także zastosowanie przy problemach z bezsennością, w stanach niepokoju i nadmiernej pobudliwości. Ważnym surowcem pozyskiwanym z maku jest olej makowy o równie cennych właściwościach jak opiaty. Z nasion wytrąca się olej makowy, który ma zastosowanie przy chorobach sercowo-naczyniowych i cukrzycy. Stosuje się go także przy leczeniu ran, owrzodzeń, odleżyn i przy zmianach łuszczycowych. Nadaje się także znakomicie do pielęgnacji skóry, włosów i paznokci. Olej makowy podobnie jak mak ma zastosowanie przy potrawach o wysokiej zawartości cukru i tłuszczu. Kompot makowy – sok z maku jest głównym składnikiem morfiny.
Dzięki zawartości magnezu i wapnia, nasiona maku mogą przyczyniać się do poprawy funkcjonowania układu nerwowego. Mogą pomagać w redukcji stresu i poprawie jakości snu.
Błonnik obecny w nasionach maku wspiera proces trawienia i może pomagać w zapobieganiu zaparciom, co ułatwia zdrowe i sprawne funkcjonowanie układu pokarmowego.
Wapń i fosfor, których źródłem są nasiona maku, odgrywają ważną rolę w utrzymaniu zdrowych kości i zębów.
Nasiona maku zawierają kwasy tłuszczowe Omega-3, które są korzystne dla serca, pomagając w utrzymaniu zdrowego poziomu cholesterolu i poprawiając ogólną kondycję układu krążenia.
Pomimo różnych zdrowotnych korzyści należy być świadomym niebezpieczeństw, jakie mogą mieć miejsce przy spożywaniu większej ilości maku. Duże dawki mogą prowadzić do działań niepożądanych, a nawet zatruć. Istnieją także przeciwwskazania do jego stosowania. Dotyczą one kobiet w ciąży oraz dzieci do drugiego roku życia.
3. Kultury i tradycje związane z wykorzystywaniem maku jako substancji leczniczej
Podajemy niektóre z nich, tradycja i zamiłowanie do maku oraz jego specyficznych właściwości były znane licznym kulturom, przetrwały do naszych czasów i są w dalszym ciągu kultywowane.
Tradycyjna Medycyna Indyjska (Ajurweda): W tradycyjnej medycynie indyjskiej, nasiona maku są wykorzystywane do łagodzenia bólu, szczególnie bólu głowy, bólów mięśniowych oraz w celu uzyskania spokoju i lepszego snu. Nasiona maku, zwane w Indiach jako „khus khus”, są często wykorzystywane w postaci pasty lub oleju.
Tradycyjna Medycyna Chińska: W Chinach, mak jest wykorzystywany w medycynie ludowej jako środek uspokajający i przeciwbólowy. Wyciągi z maku są stosowane przy dolegliwościach takich jak napięcie, niepokój, a nawet w przypadkach bezsenności.
Zastosowanie w Europie: W tradycyjnej medycynie europejskiej, wyciągi z maku były wykorzystywane jako środki uspokajające i przeciwbólowe. W niektórych regionach Europy, nasiona maku stosowane były do przygotowywania naparów mających na celu złagodzenie bólu i ułatwienie zasypiania.
Rola Alkaloidów Opium: W nasionach maku znajdują się śladowe ilości naturalnych alkaloidów opium, takich jak morfina i kodeina, które mają właściwości przeciwbólowe. Jednak zawartość tych substancji w nasionach maku jest znacznie niższa niż w innych częściach rośliny.
Leave A Comment