Wysokie temperatury podczas letnich miesięcy, długotrwałe przebywanie na plaży, uprawianie sportu w promieniach słonecznych lub długotrwała praca w nagrzanym pomieszczeniu mogą zaszkodzić zdrowiu, a nawet doprowadzić do udaru cieplnego. Jak zatem zapewnić sobie ochronę przed negatywnymi skutkami upału?
Udar cieplny (in. udar słoneczny) to stan spowodowany nadmiernym narażeniem organizmu na działanie wysokiej temperatury. Może wystąpić, gdy ciało nie jest w stanie skutecznie odprowadzać nadmiernej ilości ciepła poprzez pocenie się. W upalne dni można też mieć do czynienia z wyczerpaniem cieplnym z powodu długiego przebywania na słońcu. Powoduje ono co uczucie silnego zmęczenia i może prowadzić do zasłabnięcia.
To, jak wysoka temperatura wpływa na stan zdrowia zależy m.in. od czasu ekspozycji, wilgotności powietrza czy przystosowania organizmu do słońca i wysokiej temperatury. Zatem nie każdy będzie tak samo reagował na dane warunki cieplne. Wyróżnia się jednak grupy osób szczególnie narażonych na ryzyko wystąpienia udaru cieplnego. Są to przede wszystkim:
● osoby starsze, ponieważ mają zmniejszoną zdolność do regulacji temperatury ciała,
● dzieci, które są bardziej podatne na szybkie wzrosty temperatury ciała (większa powierzchnia ciała w stosunku do masy ciała),
● osoby pracujące na zewnątrz, które narażone są na działanie słońca i wysokiej temperatury (np. budowlańcy, rolnicy, służby ratownicze),
● osoby uprawiające intensywny trening lub uczestniczące w zawodach sportowych w wysokich temperaturach,
● osoby z przewlekłymi stanami zdrowotnymi np. otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, choroby serca, choroby skóry, zaburzenia wydzielania potu.
W przypadku wystąpienia udaru cieplnego zazwyczaj mamy do czynienia z charakterystycznymi objawami. Zdarza się jednak, że udar słoneczny wystąpi bez wcześniejszych symptomów. Dlatego też, aby rozpoznać przegrzanie organizmu, niezwykle ważna jest świadomość czy oddziaływała na poszkodowanego wysoka temperatura otoczenia. Objawy udaru cieplnego mogą obejmować gorączkę (pow. 40oC), nudności, wymioty, ból i zawroty głowy, przyspieszone bicie serca, drgawki, zaburzenia oddychania, zaburzenia świadomości, zaczerwienienie skóry twarzy i pokrycie jej potem, może wystąpić również omdlenie i utrata przytomności. Warto pamiętać, że ustanie pocenia się i sucha skóra są to już późne objawy udaru cieplnego. Im szybciej zostanie udzielona pierwsza pomoc, tym większe szanse na uratowanie życia poszkodowanego.
W przypadku wystąpienia udaru cieplnego ważne jest jak najszybsze działanie. Jeżeli zobaczysz osobę, co do której masz podejrzenia, że mogła doznać udaru cieplnego, natychmiast udziel pierwszej pomocy.
1. Przenieś poszkodowanego w zacienione i osłonięte miejsce – sam metodą strażacką lub poproś kogoś o pomoc.
2. Zadzwoń na pogotowie ratunkowe.
3. Częściowo rozbierz poszkodowanego lub rozepnij jego odzież.
4. Tułów, ręce i nogi skrapiaj obficie letnią wodą – nie z lodówki, ponieważ tak zimna woda może powodować dreszcze zwiększające produkcję ciepła.
5. Wachluj poszkodowanego czymkolwiek, co znajdzie się pod ręką lub włącz wentylator.
Zdarza się również, że udar cieplny wystąpi u nas samych. Należy wtedy samodzielnie udzielić sobie pierwszej pomocy. W przypadku zauważenia u siebie początkowych objawów udaru cieplnego, trzeba w miarę możliwości przejść w zacienione i chłodne miejsce, wezwać pogotowie, rozpiąć odzież, przemieścić się bliżej wentylatora i regularnie skrapiać tułów, ręce oraz nogi zimną wodą. Jeżeli odczuwasz objawy związane z wyczerpaniem cieplnym to przenieś się w chłodniejsze miejsce, połóż się, rozluźnij ubranie i pij letnią wodę małymi łykami. Jeżeli te objawy nie ustaną w ciągu 30 minut lub pojawią się wymioty, natychmiast wezwij pogotowie.
W celu zapobiegania udarom cieplnym ważne jest dbanie o odpowiednie nawodnienie i unikanie nadmiernego wystawiania się na działanie słońca. Dotyczy to wszystkich, a osoby z grupy ryzyka powinny przyłożyć do tego największą wagę. W gorące dni należy zrezygnować z wykonywania nadmiernego wysiłku fizycznego (praca, sport), szukać chłodniejszych miejsc, nosić jasne, przewiewne ubrania i nakrycie głowy oraz regularnie stosować krem z filtrem przeciwsłonecznym. Dodatkowo trzeba zadbać o odpowiednią cyrkulację powietrza w zamkniętych pomieszczeniach. Wietrzyć jest je najlepiej rano i wieczorem, aby uniknąć ich nagrzewania. W ciągu dnia zaleca się używać wentylatora czy klimatyzatora.
Wystąpienie udaru cieplnego niesie ze sobą poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Terapia po udarze słonecznym jest zwykle skierowana na przywrócenie funkcji organizmu i minimalizowanie jego długoterminowych skutków. Jej zalecenia mogą się różnić w zależności od stopnia i rodzaju uszkodzenia, dlatego zawsze należy skonsultować się z lekarzem, który będzie dostosowywał leczenie do indywidualnych potrzeb. Istnieje również wiele naturalnych sposobów wspomagających rehabilitację. Należy jednak pamiętać, że nie zastępują one konwencjonalnego leczenia i powinny być stosowane łącznie. Zatem podczas rehabilitacji po udarze można się posiłkować:
● Niektórymi ziołami i suplementami, które mają właściwości neuroprotekcyjne i przeciwdziałają uszkodzeniom mózgu (np. kurkuma, zielona herbata, ginkgo biloba, żeń-szeń, ryboflawina);
● Akupunkturą, która może pomóc w poprawie funkcji ruchowych i poznawczych po udarze;
● Regularnym wykonywaniem ćwiczeń pod nadzorem fizjoterapeuty, aby przywrócić siłę mięśniową, równowagę i koordynację;
● Zdrową dietą, bogatą w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, zdrowe tłuszcze i niską zawartość soli, która wspiera utrzymanie zdrowia serca i ogólną dobrą kondycję.
Należy pamiętać, aby przed rozpoczęciem jakichkolwiek terapii skonsultować z lekarzem.
Autor: Aleksandra Marek-Hipner, współpracownik Magazynu „Natura&Zdrowie” i naturazdrowie.com
Redaktor prowadzący, dziennikarka tematyki zdrowia, uroda i wellness.