Fotodermatozy to częsta pamiątka po wakacyjnych przygodach ze słońcem. Są to schorzenia skóry, związane z niekorzystnym działaniem światła. Odczyny skórne są zależne głównie od długości przebywania na słońcu i wrażliwości skóry na działanie promieni ultrafioletowych.
Oparzenia słoneczne, tak częste latem, to nic innego jak różnie nasilony odczyn zapalny skóry, ograniczony do obszaru poddanego bezpośredniemu działaniu światła. Rumień posłoneczny jest wywołany przez promienie UVB i osiąga maksymalny stopień nasilenia po ok. 12-24 godzinach. Zmianom na skórze towarzyszy uczucie napięcia skóry i dość duża bolesność. Na nasilenie reakcji rumieniowej wpływają czynniki powodujące zwiększoną ekspozycję na promienie UVB – przebywanie bliżej równika, w górach czy ekspozycja na słońce podczas letnich upałów. Nie bez znaczenia jest także wpływ powierzchni odbijających promienie słoneczne – piasku, wody czy też zimą – śniegu. Odczyny posłoneczne może też intensyfikować wiatr. W warunkach naturalnych UVA nie powodują na zdrowej skórze widocznego oparzenia słonecznego, promieniowanie to może jednak nasilać rumieniotwórcze działanie promieni UVB, zarówno w trakcie, jak i przed oraz po naświetlaniu UVB.
Pod wpływem przewlekłej ekspozycji na światło słoneczne mogą powstać na skórze piegi lub znamiona barwnikowe. Przebarwienia słoneczne tworzą się w wyniku zaburzeń wytwarzania barwnika i nadmiernego, nierównomiernego gromadzenia się melaniny. Aby uniknąć tego rodzaju zmian, należy chronić skórę przed działaniem promieni słonecznych przez stosowanie kremów ochronnych z bardzo wysokimi wskaźnikami ochrony 30-50 SPF. Powinno się unikać używania kosmetyków kolorowych i wód perfumowanych, które pod wpływem promieni UV podrażniają skórę – co skutkuje powstaniem plam pozapalnych. Plamy przebarwieniowe łatwiej tworzą się w miejscach uszkodzonego i podrażnionego naskórka, np. po depilacji. Należy zatem unikać nasłonecznienia po tego typu zabiegach. Zwykłe plamy posłoneczne dosyć łatwo można rozjaśnić, nawet pod wpływem stosowanych miejscowo kosmetyków wybielających. Przebarwienia powstałe po głębszym uszkodzeniu skóry są bardziej oporne na tradycyjne preparaty rozjaśniające. W wyniku ekspozycji słonecznych przez długie lata na skórze u niektórych osób mogą pojawić się plamy soczewicowate, zlokalizowane głównie na twarzy, skroniach i grzbietach rąk. Nie można ich jednak rozjaśnić tzw. domowymi sposobami.
Efektem niekorzystnego działania słońca na skórę może być również pokrzywka świetlna. Powstaje pod wpływem promieni słonecznych o różnej długości fal. Już w kilka minut po naświetlaniu na skórze pojawiają się bąble, zajmujące także skórę osłoniętą. Utrzymują się kilka godzin i mogą być dolegliwością przewlekłą. Podobny charakter ma również tzw. wyprysk słoneczny. W przypadku wystąpienia nieprzewidzianych pamiątek po słonecznej kąpieli należy stosować środki chroniące przed światłem o jak największym spectrum działania.
W połączeniu ze słońcem niektóre związki chemiczne ulegają fotoaktywacji, co prowadzi do nasilenia niekorzystnej reakcji na słońce. Przypominają one oparzenia słoneczne z rumieniem i pęcherzami. Reakcje fototoksyczne są wywołane przeważnie przez UVA, przy udziale różnych substancji stosowanych doustnie i zewnętrznie. Są one ograniczone do miejsca stosowania czynnika fototoksycznego – mogą pojawić się już przy pierwszym kontakcie ze słońcem. Zmiany cofają się po usunięciu czynnika fototoksycznego, ale przebarwienia powstałe w jego wyniku utrzymują się przez długi czas. Do środków fototoksycznych należą: leki stosowane zewnętrznie, zawierające dziegcie i niektóre barwniki oraz leki doustne takie jak: sulfonamidy, niektóre antybiotyki, leki moczopędne oraz środki przeciwgrzybiczne i psoraleny – stosowane w terapii leczenia łuszczycy. Reakcje fotoalergiczne mogą występować na całym ciele, nie tylko w miejscach wystawionych na słońce. Pojawiają się u osób, które wcześniej stykały się z substancją fotoalergiczną. Reakcja tego rodzaju może być wywołana przez niewielką ilość stężonej substancji, a także przez promieniowanie przechodzące przez szyby okienne i lampy jarzeniowe. Do czynników fotoalergicznych należą m.in. środki przeciwgrzybiczne, antybiotyki z grupy tetracyklin, środki przeciwcukrzycowe i moczopędne, barwnik występujący w konturówkach i pomadkach do ust o nazwie eozyna. Jeśli mamy skłonności do fotoalergii należy ograniczyć ekspozycje na słońce oraz stosować wodoodporne kremy z filtrem, chroniące przed promieniowaniem UVA i UVB.
Trądzik lub łojotokowe zapalenie skóry to dolegliwości, które mogą się nasilać pod wpływem słońca. Słońce początkowo łagodzi te objawy, ale potem wysuszona skóra zaczyna produkować substancje natłuszczające w dwójnasób. Łojotok się nasila, powstają nowe wypryski więc częściej przebywamy na słońcu w nadziei na poprawę stanu skóry. Dlatego w przypadku nasilonych dermatoz należy unikać ekspozycji słonecznych i stosować kremy z wysokim filtrem UV.
Nie każdy pieprzyk jest groźny, a ryzyko nowotworu ze znamion typowych, tzn. jednolitych kolorystycznie o równych brzegach, nie jest dużo większe niż w przypadku skóry bez znamienia. Każde, zwłaszcza nowopowstałe znamię należy dokładnie obserwować, czy się powiększa, zmienia kolor, kształt, przestało być wyraźnie odgraniczone od otoczenia albo zaczyna piec lub swędzieć – jeśli tak jest, konieczna jest wizyta u dermatologa. Znamiona barwnikowe mogą być różne – te owłosione i wypukłe są mniej groźne od niepozornych, płaskich pieprzyków, zwłaszcza, jeśli te występują w miejscach drażnionych, są duże i nierówne pod względem kształtu i wysycenia barwnika. Niebezpieczeństwo czerniaka dotyczy jednak osób z zespołem zmian atypowych, które mają dużo pieprzyków, bardzo jasną karnację, często ulegali oparzeniom, nie stosują ochrony przeciwsłonecznej.
– jest asymetryczne
– brzeg jest rozmyty,pozarywany
– ma trzy, cztery kolory, barwnik rozkłada się nierównomiernie
– rozmiar przekracza 5- 6 mm
– na płaskim znamieniu zaczyna się robić guzek
Autor: Katarzyna Melihar
Redaktor Prowadząca magazyn Natura&Zdrowie oraz portal naturazdrowie.com
