Osteoporoza jest jedną z najczęstszych chorób układu kostno-stawowego, która dotyka głównie osoby starsze. Charakteryzuje się utratą masy kostnej i zmniejszeniem gęstości kości, co prowadzi do zwiększonego ryzyka złamań. Przyjrzyjmy się faktom na temat osteoporozy i rozwiejmy popularne mity.
Osteoporoza to choroba układu kostnego, która prowadzi do łamliwości kości. Może to skutkować złamaniami nawet po niewielkim urazie. Najczęstsze miejsca złamań to kręgosłup, biodra, kość przedramienia i szyjka kości udowej, ale mogą one wystąpić również w innych częściach ciała. Zwiększona podatność kości na uszkodzenia w osteoporozie wynika z redukcji gęstości mineralnej oraz zaburzeń struktury i jakości kości. Wyróżnia się dwa rodzaje osteoporozy – pierwotną i wtórną. Osteoporoza pierwotna jest wynikiem starzejącego się układu szkieletowego. Często rozwija się u kobiet po menopauzie (już ok. 40 r.ż.) i u mężczyzn w podeszłym wieku (ok. 45 lat). Utrata gęstości mineralnej kości jest nieuchronnym procesem związanym z wiekiem. Natomiast osteoporoza wtórna dotyczy osób w każdym wieku i jest wynikiem występowania innych chorób (np. nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, cukrzyca, przedwczesna menopauza) lub stosowania niektórych leków (m.in. glikokortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe, heparyna).
Osteoporoza dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Prawdą jest, że osteoporoza częściej występuje u kobiet. Nie jest ona jednak problemem tylko kobiet. Mężczyźni również mogą cierpieć na tę chorobę. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), 1 na 5 mężczyzn powyżej 50. roku życia doświadcza złamania związanego z osteoporozą.
Tylko kobiety po menopauzie powinny martwić się o osteoporozę. Rzeczywiście kobiety znajdują się w grupie ryzyka wystąpienia osteoporozy. W 2022 roku w Polsce odnotowano 2,1 mln zachorowań z czego 1,7 mln stanowiły kobiety. Wpływ na to może mieć niedobór hormonów płciowych u kobiet po menopauzie. Natomiast około 5-10% przypadków osteoporozy występuje również u młodych kobiet jeszcze przed menopauzą. Na rozwój osteoporozy w tym przypadku może wpływać niski poziom estrogenów.
Tylko starsze osoby mogą mieć osteoporozę. Chociaż ryzyko osteoporozy wzrasta wraz z wiekiem, osteoporoza może dotknąć nawet dzieci i młodzież. Badania wykazały, że około 25% przypadków osteoporozy dotyczy osób poniżej 50. roku życia. Niezdrowy tryb życia, nadmierne spożycie alkoholu, palenie papierosów, brak aktywności fizycznej i niewłaściwa dieta, może zwiększać ryzyko osteoporozy u osób młodych.
Regularna aktywność fizyczna, zwłaszcza ćwiczenia wzmacniające mięśnie i kości, może pomóc w zmniejszeniu ryzyka osteoporozy. Jedno z najnowszych badań przeprowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Harvarda sugeruje, że regularna aktywność fizyczna, taka jak spacerowanie, jogging czy jazda na rowerze, może pomóc w utrzymaniu mocnych kości i zmniejszeniu ryzyka osteoporozy. Warto pamiętać, aby codziennie poświęcić 30-60 minut na ruch dostosowany do swojego wieku, sprawności i preferencji.
Wapń jest jedynym składnikiem odżywczym potrzebnym do budowy mocnych kości. Rzeczywiście dieta bogata w wapń jest ważna dla zdrowych kości. Nie jest to jednak jedyny składnik odżywczy, o który należy zadbać. Oprócz wapnia, niezwykle istotna jest witamina D, magnez, witamina K i białko. Dobrym źródłem tych składników odżywczych są produkty mleczne (np. jogurty, sery, kefiry), zielone warzywa liściaste (np. natka pietruszki, brukselka), tłuste ryby morskie i jaja.
Osteoporoza jest nieuniknionym skutkiem starzenia się. Osteoporozie pierwotnej można zapobiec poprzez odpowiedni prozdrowotny styl życia. Aktywność fizyczna, zbilansowana dieta i odpowiednia ekspozycja na słońce zmniejsza ryzyko jej rozwoju.
Styl życia ma duży wpływ na przebieg osteoporozy. Nieodpowiednia dieta uboga w wapń i witaminę D, niedożywienie, mało ruchu, palenie papierosów i nadużywanie alkoholu, a także brak ekspozycji na światło słoneczne przyspiesza rozwój osteoporozy. Można temu zapobiec poprzez wprowadzenie prozdrowotnych zmian w codziennym funkcjonowaniu (dieta, ruch, brak używek).
Osteoporoza zawsze daje wyraźne sygnały. W rzeczywistości osteoporoza może rozwijać się bezobjawowo, dlatego też zwana jest “cichym złodziejem kości”. Na początku nie wykazuje żadnych zauważalnych objawów. Symptomy pojawiają się dopiero w razie wystąpienia złamania kości, jednak nawet wtedy mogą zostać zbagatelizowane. W takim przypadku rozpoznawana jest na podstawie badania densytometrycznego kości, badania obrazowego – RTG kręgosłupa lub innych kości, oznaczenia poziomu wapnia i witaminy D w surowicy krwi oraz innych badań laboratoryjnych.
Aleksandra Marek-Hipner, autor – współpracownik Magazynu „Natura&Zdrowie” i naturazdrowie.com
