Jak pokazują dane ZUS*, liczba zwolnień lekarskich związanych z zaburzeniami psychicznymi wzrosła w 2023 roku o 8,7% w porównaniu z rokiem poprzednim. W ubiegłym roku lekarze wystawili ponad 1,4 mln zaświadczeń lekarskich z powodu zaburzeń zaliczających się do tej grupy. Ubezpieczeni spędzili na takich zwolnieniach 26 mln dni absencji chorobowej. Wśród najczęstszych diagnoz znalazły się reakcje na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne, epizody depresyjne oraz jednostki chorobowe zgrupowane w kategorii “inne zaburzenia lękowe”. Wpływ pracy na zdrowie psychiczne pracowników stał się wyraźny.
– Równowaga między życiem zawodowym a osobistym stanowi współcześnie jedno z największych wyzwań dla pracowników. Żyjemy w czasach nieustannych zmian. Globalizacja, pandemia COVID-19 oraz cyfryzacja zmieniły sposób pracy, zacierając granice między życiem prywatnym a zawodowym. Wiele osób pracuje dłużej, często poza tradycyjnymi godzinami pracy, co prowadzi do przeciążenia, wypalenia zawodowego i problemów ze zdrowiem psychicznym – zauważa Agnieszka Tousty-Ingielewicz.
Polacy pracują prawie 40 godzin tygodniowo. To jeden z najwyższych wyników w Unii Europejskiej. Jak wynika z analizy Preply wykonanej na podstawie danych Eurostatu, trzy lata temu Polacy rocznie przepracowali średnio 1848 godzin.
– Dla dorosłego człowieka praca jest jedną z najważniejszych jego aktywności. Dbanie o dobrostan zawodowy, który może być rozumiany jako zadowolenie z pracy, możliwość realizacji swojego potencjału oraz równowaga między życiem zawodowym a osobistym, to konieczność. Dobrostan jest jednym z najważniejszych elementów wpływających na jakość pracy i zdrowie psychiczne pracowników. Badania wskazują, że pracownicy o wysokim poziomie dobrostanu są bardziej zaangażowani w swoje zadania, efektywniej wykorzystują czas pracy oraz mają lepsze relacje ze współpracownikami. Dobrostan pracowników ma także kluczowe znaczenie dla organizacji. Metaanalizy badań dowodzą, że organizacje dbające o dobrostan pracowników odnotowują wzrost jakości pracy, lepsze relacje międzyludzkie oraz mniejszą rotację pracowników – mówi psychoterapeutka.
Równowaga między pracą a życiem prywatnym ma kluczowe znaczenie dla dobrostanu pracownika. Jednak ciągłe napięcia wynikające z wysokich wymagań, presji osiągania wyników oraz braku wsparcia w miejscu pracy mogą negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne. Stres zawodowy jest jednym z najpoważniejszych wyzwań współczesnego środowiska pracy.
– Kluczowymi czynnikami wpływającymi na poziom stresu w pracy są wymagania zawodowe, poziom kontroli nad wykonywanymi zadaniami oraz wsparcie społeczne. Wysokie wymagania przy niskiej możliwości kontrolowania swojej pracy są głównym źródłem dystresu – negatywnego stresu, który może prowadzić do zaburzeń psychicznych i fizycznych – podkreśla Agnieszka Tousty-Ingielewicz. – Pracownicy narażeni na długotrwały stres zawodowy często doświadczają problemów takich jak wypalenie zawodowe, zaburzenia nastroju (depresja), wyczerpania psychicznego oraz zaburzeń lękowych. Brak wsparcia społecznego w miejscu pracy, zwłaszcza ze strony współpracowników lub przełożonych, pogłębia skutki stresu, co może prowadzić do spadku motywacji, obniżenia efektywności i częstszego korzystania z przerw w pracy – wymienia psychoterapeutka.
– W Polsce według różnych źródeł od 23 do 35 proc. pracowników cierpi na wypalenie zawodowe. Ilość czasu spędzanego w pracy (badania wykazały związek między stresem a długimi godzinami aktywności zawodowej), presja nakładana na pracowników oraz intensywność pracy i brak odpowiedniej regeneracji po niej mogą prowadzić do chronicznego zmęczenia, depresji i braku energii – ostrzega Agnieszka Tousty-Ingielewicz.
Mimo że wypalenie zawodowe nie zostało uznane przez WHO za chorobę, ale syndrom zawodowy, który związany jest z odczuwaniem przewlekłego stresu w pracy, to jego konsekwencje mogą równie poważne.
– Wypalenie zawodowe wiąże się z objawami na poziomie fizycznym, emocjonalnym i behawioralnym. Ci, którzy zmagają się z tym syndromem, mogą odczuwać zmęczenie fizyczne oraz bóle mięśni i głowy, doświadczać obniżonej odporność, problemów ze snem, czy zmiany apetytu. A to już prosta droga do wyczerpania emocjonalnego. Wówczas trudniej się nam skoncentrować, mamy obniżoną motywację do pracy, która w naszym przekonaniu staje się bezużyteczna, maleje wiara we własne umiejętności i kompetencje. Emocjonalnie dystansujemy się nie tylko od naszych obowiązków, ale także od współpracowników. Wypalone osoby często stają się cyniczne, wyładowują swoją frustrację na innych lub, wręcz przeciwnie, izolują się od nich. Zmianie zachowania w pracy często towarzyszy używanie różnego rodzaju używek – zwraca uwagę psychoterapeutka.
Specjaliści zwracają uwagę na to, że ważnym elementem wspierania zdrowia psychicznego w pracy, jest budowanie kultury organizacyjnej opartej na wsparciu i włączaniu pracowników. Zasoby takie jak elastyczne godziny pracy, programy na rzecz zdrowia psychicznego oraz szkolenia z zarządzania stresem mogą pomóc w zapobieganiu wypaleniu zawodowemu. Osoby, dla których praca wiąże się z dużym kosztem emocjonalnym, mogą też skorzystać ze wsparcia psychologów i psychoterapeutów.
– Jednym z podejść terapeutycznych, które może wspierać zdrowie psychiczne pracowników, jest terapia poznawczo-behawioralna. Skupia się ona na identyfikowaniu i zmienianiu negatywnych wzorców myślowych oraz zachowań, które prowadzą do stresu i wypalenia. Terapia ta uczy technik radzenia sobie z wyzwaniami zawodowymi, lepszego zarządzania emocjami oraz skutecznego rozwiązywania problemów. To, co każdy z nas może i powinien zrobić już dziś, to na przykład nauczenie się zarządzania czasem i priorytetami, ustalenie granic między pracą a życiem prywatnym (pomóc może w tym „rytuał zamknięcia pracy” czy wyłączenie powiadomień), dbanie o przerwy i odpowiednią regenerację. Nie zapominajmy o dobrej komunikacji i relacji z innymi. Ważna jest też regularna aktywność fizyczna (redukuje ona stres i poprawia samopoczucia), dobrej jakości sen przez 7-8 godzin i zbilansowana dieta – mówi psychoterapeutka poznawczo-behawioralna, Agnieszka Tousty-Ingielewicz.
Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego zainicjowany został w 1992 roku przez Światową Federację Zdrowia Psychicznego (ang. World Federation for Mental Health). Ideą tego dnia jest upowszechnianie polityki zdrowia psychicznego oraz zwiększanie społecznej świadomości poprzez edukację społeczną w zakresie profilaktyki zaburzeń emocjonalnych i psychicznych, a także wspieranie walki ze stygmatyzacją społeczną.
Warto wiedzieć:
Dane statyczne nt. zdrowia psychicznego w Europie, także w kontekście pracy, dostępne są m.in. na stronie Rady Europejskiej:
Według danych Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU–OSHA)
27 % pracowników w Unii Europejskiej twierdzi, że stres, depresja i stany lękowe to problemy, które pojawiają się lub pogłębiają przez pracę; ponad 40 % pracowników w całej UE deklaruje przy tym, że ich stres związany z pracą zwiększył się w wyniku pandemii COVID-19. W tym kontekście 27 % pracowników w UE objętych badaniem przyznaje, że w okresie od kwietnia 2021 r. do kwietnia 2022 r. cierpiało z powodu stresu, depresji lub stanów lękowych**
Źródła:
* https://www.zus.pl/-/coraz-wi%C4%99cej-zwolnie%C5%84-lekarskich-z-powodu-zaburze%C5%84-psychicznych-i-zaburze%C5%84-zachowania
** https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/mental-health/
_________________________________________________________________________________
Polskie Towarzystwo Terapii Poznawczej i Behawioralnej im prof. Zdzisława Bizonia powstało w 1998 roku. To największa organizacja psychoterapeutyczna w Polsce. Zrzesza ono terapeutów i terapeutki, którzy jako metodę swojej pracy wybrali terapię poznawczo-behawioralną. PTTPB wytycza standardy kształcenia i standardy etyczne zarówno dla terapeutów/tek jak i ośrodków szkolących. Towarzystwo zajmuje się także szerzeniem wiedzy i prowadzeniem badań naukowych, organizuje i współorganizuje konferencje naukowe, uczestniczy i podejmuje czynne działania na rzecz regulacji przepisów dotyczących wykonywania zawodu psychoterapeuty, dbając o wypracowane standardy. Towarzystwo realizuje postulaty swojego patrona, pioniera psychiatrii społecznej w Polsce, autora między innymi narzędzi do pomiaru wsparcia społecznego – profesora Zdzisława Bizonia, tak aby rozwijać metody dobrej, opartej na dowodach praktyki terapeutycznej, która pozwala dostarczać pacjentowi nowoczesnych, chociaż też ugruntowanych w tradycji metod leczenia problemów psychicznych.
Agnieszka Tousty-Ingielewicz to doświadczony psycholog i certyfikowany psychoterapeuta poznawczo-behawioralny. Przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej. Pacjenci cenią ją za empatię i umiejętność słuchania, ale przede wszystkim za skuteczność – zadawane przez nią pytania pomagają lepiej zrozumieć siebie i swoje emocje.