Nieestetyczne żylaki moga pojawić się już w młodości, ale wiele czynników m.in. genetycznych lub nadwaga mogą nasilić ich powstawanie, zwłaszcza ok. 50 roku życia. Istotna w przeciwdzialaniu temu schorzeniu jest profilaktyka oraz odpowiednia pielegnacja miejsc dotkniętych żylakami. Problemem społecznym staje się także zakrzepica, coraz więcej osób w Polsce na nią choruje.
Istnieje kilka teorii tłumaczących powstawanie żylaków, jednak większość badaczy jest zgodna, że główna przyczyna tkwi w genetycznie warunkowanych nieprawidłowościach zastawek żylnych (np. zbyt małej ich ilości) lub zaburzeniach ściany żył (np. osłabienie ściany i zwiększona podatność na rozciąganie).
Nieprawidłowości zastawek mogą powodować, że krew, zamiast przepływać z układu powierzchownego do głębokiego i w kierunku serca, przedostaje się wstecznie do układu powierzchownego, powodując jego nadmierne rozciąganie i przeciążenie. W konsekwencji prowadzi to do poszerzenia i wydłużenia żył oraz powstawania żylaków.
Oprócz czynników genetycznych istnieje wiele czynników środowiskowych mogących przyspieszać powstawanie żylaków. Należą do nich:
ciąża, w której dochodzi do zwiększenia objętości krwi, ucisku na żyły przez powiększoną macicę oraz wpływu hormonów na ścianę żył
długotrwałe stanie (związane np. z pracą zawodową)
długotrwała praca w wysokiej temperaturze
nadwaga i otyłość
dźwiganie ciężarów
przebyte urazy i operacje nogi
wiek – częstość występowania żylaków rośnie z wiekiem.
Profilaktyka żylaków powinna być stosowana przez wszystkie osoby, u których występują czynniki ryzyka, najlepiej jeszcze zanim pojawią się pierwsze objawy.
odpoczywaj często z uniesionymi nogami; jeśli możesz, zrób półgodzinną „sjestę” w ciągu dnia z nogami w takiej pozycji
noś podkolanówki uciskowe – profilaktyczne, szczególnie jeśli masz stojącą pracę lub dźwigasz ciężary; zakładaj je rano, zanim nogi spuchną
nie noś zwykłych podkolanówek z silnym ściągaczem; podkolanówki profilaktyczne są równie estetyczne i zapobiegają żylakom!
unikaj noszenia obcisłego ubrania i ciągłego noszenia obuwia na wysokich obcasach
unikaj długiego stania i „dreptania” (np. w kuchni)
walcz z nadwagą; unikaj zaparć – stosuj dietę bogatoresztkową
unikaj alkoholu, który może spowodować poszerzanie żył
nie zakładaj nogi na nogę podczas siedzenia i nie siedź na stopie podkurczonej nogi
jeśli masz siedzącą pracę często zginaj stopy, napinaj łydki i dbaj, aby kąty między stawami były rozwarte; przespaceruj się kilkadziesiąt kroków co godzinę lub dwie
uprawiaj sport – jazdę na rowerze, pływanie i marsz; unikaj podnoszenia ciężarów
nie bierz długich gorących kąpieli i nie opalaj się intensywnie – żyły pod wpływem ciepła rozszerzają się.
Żylaki są widoczne i wyczuwalne dotykiem, stąd poza badaniem lekarskim do postawienia rozpoznania nie są konieczne szczególne badania.
Doświadczeni specjaliści chorób naczyń posługują się niekiedy tzw. testami opaskowymi, zakładając na nogę mankiet do mierzenia ciśnienia lub bandaż, aby ustalić gdzie znajduje się uszkodzona zastawka żylna.
Badanie USG z kolorowym doplerem pozwala ocenić oprócz żył powierzchownych również głębokie i jest wykonywane, jeśli zachodzi podejrzenie przebytej zakrzepicy lub przed planowaną operacją żylaków. U osób z niepowikłanymi żylakami, nie planujących operacji, wykonywanie tego badania nie jest konieczne. Badanie USG może być natomiast pomocne w wykryciu wczesnej fazy żylaków, gdy nie są one jeszcze widoczne, a pojawiają się obrzęki nóg.
Rocznie rozpoznaje się w Polsce kilkadziesiąt tysięcy nowych przypadków zakrzepicy, zatem wśród nas są miliony ludzi z tą chorobą. Zakrzepy mogą powstać zarówno w żyłach, jak i w tętnicach, ale to różne problemy medyczne.
W żyłach krew płynie wolno, w tętnicach – szybko. Prawidłowe ciśnienie tętnicze to ok. 120/88 mm słupa rtęci, w żyłach wynosi zaledwie kilka-kilkanaście mm. W tętnicach do zakrzepów najczęściej dochodzi w związku z miażdżycą, kiedy pękają blaszki miażdżycowe. W żyłach do zakrzepów najczęściej dochodzi wskutek zastoju krwi.
Jeśli zakrzep powstanie w tętnicy wieńcowej, często dochodzi do zawału serca. Jeśli w żyłach głębokich – skrzeplina może przenieść się do płuc i spowodować zator płucny. Kluczowe jest dostrzeżenie niepokojących objawów i znajomość czynników ryzyka.
Najważniejsze czynniki ryzyka to wiek (im człowiek starszy, tym bardziej jest narażony na powstawanie zakrzepów) oraz spowolnienie przepływu krwi. Kiedy do tego dochodzi? Kiedy człowiek się nie rusza, np. leży w łóżku z nogą w gipsie albo siedzi kilka godzin w samochodzie czy samolocie w jednej pozycji.
Czynnikiem ryzyka zakrzepicy jest też wiele chorób zakaźnych, a ich lista ostatnio poszerzyła się o COVID-19.Ponieważ incydent zakrzepowy to bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia, w razie jego podejrzenia lepiej udać się szybko do lekarza. O zakrzepicy może świadczyć ból w jednej nodze, opuchlizna jednej nogi czy duszność.
Podstawowe zasady zdrowego stylu życia, czyli odpowiednia dieta (bogata w warzywa i owoce, uboga w mięso, zwłaszcza to przetworzone, unikanie alkoholu), abstynencja tytoniowa i ruch w dużym stopniu chronią przed zakrzepicą.
Bywają jednak sytuacje, w których ryzyko zakrzepicy rośnie, co oznacza, że lepiej odpowiednio się w nich zachowywać, czyli na przykład długotrwałe unieruchomienie wskutek obłożnej choroby. O ile nie ma przeciwskazań, stosuje się leki przeciwkrzepliwe. Pacjent jednak także może wspomóc tego rodzaju profilaktykę, albo poprzez zakładanie odpowiednich pończoch uciskowych, albo – o ile dokona tego fachowiec – odpowiednie bandażowanie nóg. Istnieją ponadto urządzenia, które można zastosować w takiej sytuacji, które, poprzez różnego rodzaju naciski, imitują naturalny ruch łydek, przez co minimalizuje się ryzyko zastoju krwi.
W podróży (autokarowej, samochodowej, samolotowej) warto z kolei wykonywać proste, a skuteczne ćwiczenia: ruch stopą do siebie i od siebie. Generalnie w czasie podróży zdrowo jest się wiercić na swoim siedzeniu. Ponadto mniej więcej co godzinę warto się przejść (nawet po korytarzu samolotu).
Kasztanowiec ze względu na działanie przeciwzapalne i zdolność do wzmacniania naczyń krwionośnych wspomaga krążenie żylne. Arnika odbudowuje tkanki i jest korzystna w chorobach żył. Boneset jest niezbędny w ukrwieniu żył i łagodzeniu bólu. Z kolei aloes może odbudować uszkodzone komórki i przynosi efekt chłodzenia, co daje ulgę na długie godziny.
Picie wyciągu lub naparu z miłorzębu japońskiego poprawia mikrokrążenie i zmniejsza napięcie ścian naczyń krwionośnych. Warto robić to kilka razy dziennie, gdy tylko pojawią się pierwsze objawy zwiastujące problemy z żyłami, np. puchnięcie nóg. Miłorząb łagodzi też skurcze i bóle łydek związane z ich niedokrwieniem.
Źródło: m.in. PAP zdrowie, rozmowa ze specjalistami w dziedzinie flebologii
Redaktor prowadzący, dziennikarka tematyki zdrowia, uroda i wellness.