Zanim udasz się w podróż w tropiki – sprawdź, co może Ci grozić

Szacuje się, że 15-70% turystów z krajów rozwiniętych ma problemy zdrowotne podczas lub po powrocie z podróży do krajów o odmiennych warunkach środowiskowych. Zdecydowana większość podróżnych uskarża się na schorzenia o łagodnym nasileniu, tylko 1-5% szuka pomocy w placówkach służby zdrowia. Warto wiedzieć, jakie zagrożenia środowiskowe, problemy zdrowotne na nas mogą czyhać w czasie podróży oraz jakie działania profilaktyczne należy podjąć w odmiennych warunkach klimatycznych i sanitarnych, ze szczególnym uwzględnieniem strefy tropikalnej i subtropikalnej.

Podróżny z objawami chorobowymi, podczas zbierania wywiadu przez lekarza powinien być przygotowany na następujące pytania:

• przyjęcie szczepień ochronnych przed wyjazdem,
• przyjmowanie chemioprofilaktyki przeciwmalarycznej przed wyjazdem, w trakcie pobytu i po powrocie,
• stosowanie repelentów i moskitiery podczas podróży,
• występowanie zmian chorobowych oraz przyjmowanie z tego powodu leków,
• trasę podróży, odwiedzane kraje i regiony,
• długość pobytu,
• standard zakwaterowania,
• pobyt w miejscach dużych skupisk ludności,
• uprawianie sportów ekstremalnych podczas podróży (np. wspinaczka wysokogórska, nurkowanie, eksploracja jaskiń),
• konsumowanie żywności z lokalnego rynku (surowe mięso, owoce morza, niepasteryzowane produkty mleczne),
• ukłucia owadów (komary, muchówki, kleszcze), ukąszenia jadowitych stawonogów (pająki, skorpiony), węży, pogryzienia zwierząt,
• kontakty seksualne z ludnością miejscową lub innymi, przygodnie poznanymi podróżnymi,
• zabiegi chirurgiczne, przetaczanie krwi, iniekcje, tatuaże, piercing.

Do najczęstszych problemów zdrowotnych podróżnych do krajów o uciążliwych warunkach klimatycznych i niskich standardach sanitarnych należą zaburzenia żołądkowo-jelitowe (zazwyczaj ostre lub przewlekłe biegunki), zmiany skórne, stany zapalne dróg oddechowych oraz stany gorączkowe niewiadomego pochodzenia. Schorzeniami mającymi znaczenie z punktu widzenia epidemiologicznego są również choroby przenoszone drogą płciową.

Czytaj też: https://naturazdrowie.com/2024/07/05/jak-przygotowac-sie-do-egzotycznych-podrozy/

Zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• Stanowią ponad 25% wszystkich problemów zdrowotnych osób podróżujących.
• Dominują biegunki o ostrym przebiegu (wzrost częstości oddawania stolca w ciągu doby >3 wypróżnień lub wzrost jego masy >200 g na skutek zwiększenia ilości wody w stolcu, przez okres trwający nie dłużej niż 14 dni), głównie o etiologii bakteryjnej (Escherichia coli, Salmonella, Shigella, Campylobacter), rzadziej wirusowej (Norwalk, adeno- i rotawirusy) lub pasożytniczej (Giardia intestinalis, Cryptosporidium parvum), mające charakter utrzymujących się przez kilka dni tzw. biegunek podróżnych;
• Po powrocie z podróży przeważają biegunki przewlekłe (utrzymujące się przez okres ponad 4 tygodni), zazwyczaj o etiologii pasożytniczej;
• Diagnostyka w przypadku biegunek o prawdopodobnej etiologii bakteryjnej opiera się na metodach mikrobiologicznych (zalecane w przypadku obecności krwi lub ropy w stolcu, u pacjentów z gorączką, upośledzoną odpornością i chorobami przewlekłymi); w biegunkach pasożytniczych podstawą jest co najmniej trzykrotne badanie kału w mikroskopii świetlnej (sedymentacja w rozpoznawaniu pierwotniaków oraz flotacja w diagnostyce helmintów); biegunki ostre o etiologii wirusowej mają zazwyczaj samoograniczający przebieg kliniczny;
• Leczenie biegunki podróżnych najczęściej opiera się na przyjmowaniu środków zapierających, redukujących liczbę luźnych stolców (np. loperamid); należy jednak pamiętać, że leki zapierające mogą hamować oczyszczanie przewodu pokarmowego z toksyn, a tym samym nasilić proces chorobowy, jeśli mamy do czynienia z zakaźnymi lub pasożytniczymi czynnikami chorobotwórczymi;
• Ponieważ przyczyną biegunek podróżnych są najczęściej bakterie (zwłaszcza enterotoksyczna Escherichia coli), uzasadnione jest stosowanie leków przeciwbakteryjnych (zalecany Xifaxan w dawce 2 x 400 mg przez 3-7 dni);
• W Azji Południowo-Wschodniej najczęstszym patogenem bakteryjnym biegunek podróżnych jest Campylobacter (lekiem pierwszego rzutu powinna być wówczas azytromycyna w dawce 1 x 500 mg przez 3 dni).

Zmiany skórne

• Dominują odczyny po ukłuciu owadów (często towarzyszący świąd prowadzi do drapania zmian, w konsekwencji uszkodzenia naskórka i tworzenia nadżerek), wysypki alergiczne, powierzchowne obrażenia skóry (otarcia naskórka, pogryzienia zwierząt, oparzenia słoneczne, obrażenia po kontakcie ze zwierzętami morskimi, np. oparzenia meduz), piodermie (ropne zapalenia mieszków włosowych, czyraki, ropnie), grzybice;
• Dermatozy tropikalne u podróżnych występują rzadko; należą do nich wysypki w przebiegu zakażeń arbowirusowych (denga, chikungunya, zika), skórna larwa wędrująca, muszyce;
• Diagnostyka opiera się na określeniu rodzaju zmian chorobowych (plamy, grudki, krosty, pęcherzyki/pęcherze, guzki/guzy, nadżerki, owrzodzenia), lokalizacji zmian (skóra gładka, skóra owłosiona, pachy/pachwiny, zgięcia stawowe), czynnika etiologicznego (ukłucia owadów, pogryzienia, ekspozycja słoneczna) oraz objawów towarzyszących (świąd, ból, pieczenie, gorączka);
• Leczenie w przypadkach dermatoz kosmopolitycznych (odczyny alergiczne, otarcia naskórka, oparzenia słoneczne) – objawowe; w chorobach tropikalnych leczenie przyczynowe w zależności od czynnika etiologicznego.

Stany zapalne dróg oddechowych

• Dominują nieżyty górnych dróg oddechowych (przeziębienie, zapalenia gardła, migdałków podniebiennych, zatok obocznych nosa);
• Zapalenia dolnych dróg oddechowych, np. zapalenie płuc, mają znacznie bardziej nasilone objawy kliniczne (gorączka, ból w klatce piersiowej, kaszel, duszność) i zazwyczaj wymagają hospitalizacji pacjentów;
• Najczęstszymi czynnikami etiologicznymi stanów zapalnych układu oddechowego są patogeny wirusowe (wirusy grypy i paragrypy, rino-, adeno- i koronawirusy) oraz bakteryjne (Streptococcus pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Heamophilus influenzae, Chlamydophila pneumoniae, Legionella pneumophila);
• Patogeny charakterystyczne dla klimatu tropikalnego  rozpoznawane są rzadko;
• Masowe zachorowania podróżnych (zakażenia drogą kropelkową, drogą inhalacyjną) obserwowane są podczas wycieczek grupowych, w hotelach, na pokładach samolotów, statków pasażerskich;
• Diagnostyka opiera się identyfikacji czynnika etiologicznego; materiałem biologicznym do badań jest najczęściej wymaz z gardła i/lub nosa; podstawowym badaniem obrazowym jest zdjęcie Rtg (klatki piersiowej, zatok obocznych nosa).

Stany gorączkowe niewiadomego pochodzenia

• Częstą przyczyną stanów gorączkowych występujących u podróżujących do krajów tropikalnych i subtropikalnych jest malaria (zarażenie zarodźcami przenoszone przez komary), jak również denga, chikungunya, zika (zakażenia arbowirusowe przenoszone przez komary), wirusowe zapalenie wątroby typu A, dur brzuszny (przenoszone drogą fekalno-oralną) oraz riketsjozy (przenoszone przez wszy, pchły, kleszcze, roztocza);
• Najczęściej stany gorączkowe u podróżnych nie mają pochodzenia tropikalnego, mogą być objawem stanów zapalnych układu oddechowego lub moczowego, jak również współistnieć z obrażeniami skóry (np. oparzenia);
• Pacjent z gorączką zgłasza zazwyczaj wiele innych objawów współistniejących (bóle głowy, ogólne osłabienie, bóle kostno-stawowe i mięśniowe, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wysypki skórne, zapalenie spojówek), które mają istotne znaczenie w procesie różnicowania i diagnostyki;
• U gorączkujących pacjentów wracających z gorącej strefy klimatycznej należy wykonać badania krwi w kierunku występowania malarii, zakażeń arbowirusowych; rozważyć wykonanie posiewu krwi, moczu i kału.

Choroby przenoszone drogą płciową

Podróże są uznawane za jeden z istotnych czynników ryzyka transmisji chorób przenoszonych drogą płciową. W trakcie wyjazdów podróżni często łamią zasady moralne, które zazwyczaj w życiu codziennym ograniczają ich zachowanie. Tak dzieje się zwłaszcza w przypadku, kiedy podróżują bez towarzystwa stałego partnera seksualnego. Zarówno mężczyźni jak i kobiety, którzy mieli wielu partnerów seksualnych lub chorowali na choroby weneryczne w przeszłości, są bardziej skłonni do nawiązywania przygodnych kontaktów płciowych podczas podróży. Od 5% do 50% podróżnych przyznaje, że uprawiało seks z przypadkowym partnerem w trakcie wyjazdów krótkoterminowych. Ocenia się, że wśród podróżnych nawiązujących przygodne kontakty seksualne ryzyko zakażenia chorobą przenoszoną drogą płciową jest 3-krotnie wyższe niż w populacji ogólnej, zwłaszcza w przypadkach, gdy podróżni decydują się na uprawianie seksu z prostytutkami. Wskaźniki zakażeń wśród osób świadczących komercyjne usługi seksualne są znacznie wyższe niż w populacji ogólnej, np. w Nairobi (Kenia) – 81%; w Kinszasie (Demokratyczna Republika Konga) – 35%; w Bangkoku (Tajlandia) – 44%; w Port au Prince (Haiti) – 69%. W Tajlandii tylko wirusem HIV jest zakażonych 15% prostytutek.

Ryzyko zakażeń przenoszonych drogą płciową wśród podróżnych jest wypadkową liczby partnerów seksualnych, stosowania antykoncepcji mechanicznej (prezerwatywy) oraz częstości występowania STD wśród ludności miejscowej. Wykazano, że jedynie 50% podróżnych nawiązujących kontakty seksualne w trakcie podróży stosuje prezerwatywy, ale nawet w przypadkach stosowania istnieje ryzyko zakażenia, z powodu niskiej jakości środków antykoncepcyjnych produkowanych w krajach Trzeciego Świata. Problemem są również uszkodzenia prezerwatyw związane z ich niewłaściwym użytkowaniem oraz wielokrotnym lub długotrwałym stosowaniem.

Do czynników ryzyka związanych z zachorowaniem na STD w analizie wieloczynnikowej należą płeć męska, brak porady lekarskiej przed podróżą oraz czas trwania podróży krótszy niż 30 dni. Wielu podróżnych, którzy zakazili się podczas podróży, zakaża następnie swoich stałych partnerów seksualnych po powrocie, często nawet nie zdając sobie z tego sprawy, ponieważ w początkowej fazie niektóre z STD mogą przebiegać bezobjawowo.

Dodatkowo, czynniki etiologiczne AIDS, WZW B, WCW C, kiły mogą przenosić się drogą zanieczyszczonej krwi i produktów krwiopochodnych, a także poprzez zanieczyszczone strzykawki, igły lub niewysterylizowane narzędzia stosowane do akupunktury, piercingu, tatuażu. Czynnikiem ryzyka zachorowania na STD jest również młody wiek. Młodzi ludzie (w wieku 15-24 lat) stanowią jedynie 25% wszystkich aktywnych seksualnie osób, lecz to wśród nich notuje się aż 50% wszystkich nowych przypadków zakażeń przenoszonych drogą płciową na świecie. Wynika to zapewne z faktu, że osoby młode częściej niż starsi nawiązują przygodne kontakty seksualne.

Ryzyko zakażenia HIV, HBV lub HCV w wyniku zakłucia się igłą przez personel medyczny wynosi odpowiednio 0,5%, 4-30% i 3-10%. Ryzyko wynikające z jednokrotnego stosunku heteroseksualnego bez zabezpieczeń wydaje się być dużo niższe dla patogenów wirusowych i wynosi 0,001% dla HIV i 0-0,6% dla HCV. Ryzyko zakażenia rzeżączką w trakcie jednokrotnego stosunku pochwowego wynosi od 20% do 50%. Ocenia się, że w porównaniu z rzeżączką ryzyko zakażenia wrzodem miękkim i kiłą jest tak samo wysokie, natomiast ryzyko transmisji Chlamydia trachomatis podczas stosunku heteroseksualnego wynosi 0,8-8%. Obecność otwartych zmian skórnych (nadżerki, owrzodzenia) znacznie zwiększa ryzyko zakażeń przenoszonych drogą płciową.

Higiena wody, żywności i żywienia na wyjeździe

• mycie rąk wodą z mydłem przed jedzeniem (jeśli woda i mydło nie są dostępne, stosować żele, chusteczki ze środkiem dezynfekcyjnym),
• picie tylko butelkowanej lub przegotowanej wody,
• unikanie picia napojów z lodem niewiadomego pochodzenia,
• unikanie jedzenia żywności pochodzącej od ulicznych sprzedawców,
• unikanie konsumpcji niepasteryzowanych produktów mlecznych.

Źródło: https://medycynatropikalna.pl/niezbednik-podroznika

oprac. Redakcja