Co to jest nużeniec i pochodząca od niego nużyca? Jak dochodzi do zakażeń i jakie są tego konsekwencje dla człowieka? Jakie choroby pojawiają się w wyniku wtargnięcia do organizmu nużeńca? To kilka z pytań, na które chcielibyśmy zwrócić uwagę.
Nużeniec jest małym, niewidocznym dla oka pasożytem, roztoczem, którym można zarazić się poprzez styczność z przedmiotami, na których się znajdują lub kontakt z zarażonym człowiekiem, np. podczas przytulenia. W przypadku przedmiotów to może być odzież, grzebień, ręczniki, poduszki, pościel, kosmetyki. Do zakażenia może dojść podczas wizyty u kosmetyczki czy fryzjera. Nużeniec znajduje się w mieszkach włosowych i gruczołach łojowych. Blokuje gruczoły łojowe i doprowadza do tak symptomatycznych objawów jak swędzenie i zaczerwienienia, choć to nie jedyne jego objawy. Nużeniec, znany także jako Demodex, jest pasożytem mikroskopijnych rozmiarów, który bytuje na skórze ssaków, w tym człowieka. Choć w niewielkich ilościach jest naturalnym elementem mikrobiomu naszej skóry, jego nadmierna kolonizacja może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, takich jak stany zapalne, swędzenie czy nawet przewlekłe choroby dermatologiczne.
Jeżeli chodzi o człowieka to nużeniec występuje w dwojakiej postaci. Jako pasożyt
Demodex folliculorum, który żyje w mieszkach włosowych,
Demodex brevis, preferujący gruczoły łojowe.
Nużeńce są maleńkie – osiągają rozmiary od 0,1 do 0,4 mm. Żywią się martwymi komórkami naskórka oraz lipidami produkowanymi przez gruczoły łojowe. Są najbardziej aktywne w nocy, co związane jest z ich migracją pomiędzy mieszkami włosowymi a gruczołami. Najczęściej bytują w okolicy twarzy, szczególnie w okolicach oczu, nosa, czoła, policzków, brody oraz brwi.
Do grona zwiększonego ryzyka należą przede wszystkim osoby starsze, po 70 roku życia. U dzieci problem ten praktycznie nie występuje. Ale dotyczy także osób z osłabionym układem odpornościowym, skórą skłonną do przetłuszczania się, u osób nie dbających należycie o swoją higienę, alergików, pacjentów po kuracjach antybiotykowych, osoby poddawane działaniu stresu, osoby mające stany zapalne skóry, osoby z zaburzeniami gospodarki hormonalnej lub lipidowej.
Do najczęstszych objawów należą problemy ze skórą, zmiany skórne wokół oczu, zaczerwienienie i swędzenie powiek, uczucie ciała obcego w oku, zespół suchego oka, ustawiczne łzawienie oczu, nierównomierny wzrost rzęs lub ich wypadanie, silny trądzik różowaty oporny na leczenie, stany zapalne skóry, łuszczenie się naskórka, stany zapalne powiek, wypadanie brwi i rzęs. Nużeniec prowadzi do chorób dermatologicznych, jedną z nich jest nużyca oraz trądzik różowaty. Nużyca to przewlekła choroba pasożytnicza wywoływana przez dwa rodzaje nużeńca, nużeńca ludzkiego i nużeńca krótkiego. Dotyka zarówno ludzi jak i zwierząt. U człowieka może pojawić się nużyca skórna, do jej charakterystycznych symptomów należą wspomniane już zaczerwienienia, łuszczenie się naskórka, pojawianie się grudek i krost głównie na twarzy. Drugą odmianą jest nużyca oczu, dotyczy ona powiek i okolic oczu. Objawia się zaczerwienieniem, swędzeniem czy uczuciem „piasku pod powiekami”. Może dotyczyć także zmniejszania się ostrości widzenia. Nużeniec jest często powiązany z trądzikiem różowatym, łojotokowym zapaleniem skóry i egzemą. Nasila ich objawy i powoduje, że trudno je wyleczyć.
Badania w kierunku nużeńca są badaniami mikroskopijnymi, wykonuje się je w oparciu o pobrany materiał od osoby, u której podejrzewa się obecność tego pasożyta. Są to badania laboratoryjne, a ich celem jest poszukiwanie larw, dorosłych osobników i jaj nużeńca. Diagnostyka dotyczy poszukiwań nużycy ocznej bądź skórnej. W przypadku oczu pobiera się rzęsy z górnej i dolnej powieki oczu. W przypadku skóry są to zeskrobiny z miejsc o zmienionym wyglądzie.
Przystępując do leczenia nużeńca stosuje się preparaty miejscowe i ogólnoustrojowe. Są to kremy i żele zawierające substancje lecznicze, np. metronidazol i iwermektynę. Skuteczny jest olejek z drzewa herbacianego stosowany miejscowo. W cięższych przypadkach stosuje się doustne leki przeciwpasożytnicze, należy do nich wspomniana inwermektyna. Istotną rolę odgrywa także odpowiednie podejście do higieny osobistej, regularne mycie twarzy delikatnymi substancjami czy pranie pościeli w wysokich temperaturach. Istnieją także domowe i naturalne sposoby wspierające leczenie. Można stosować rumianek i nagietek w celu łagodzenia stanów zapalnych. Olejki eteryczne o działaniu przeciwbakteryjnym. Pamiętać o diecie bogatej w witaminę A i E oraz w kwasy Omega. Najlepszymi środkami profilaktycznymi, zapobiegającymi zakażeniu są: unikanie współużywania i współdzielenia ręczników i przyborów kosmetycznych oraz służących higienie osobistej. Regularna dezynfekcja przedmiotów codziennego użytku. Odpowiednia pielęgnacja cery i higiena osobista. Wyleczenie jest trudne, w zasadzie polega na redukcji ilości nużeńca do bezpiecznego poziomu. W niewielkiej ilości jest niegroźny, ale przy intensywnej kolonizacji może prowadzić do poważnych problemów skórnych. Leczenie nużeńca trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od jego stanu zaawansowania, stopnia infekcji. Gdy już dojdzie do infekcji i jego widocznej obecności w organizmie, warto pamiętać o stosowaniu delikatnych kosmetyków, sprawdzają się kosmetyki bezzapachowe, o działaniu łagodzącym na skórę i antybakteryjnym. Powinno się przestrzegać wszelkich zasad higieny osobistej. Nużeniec jest bowiem zaraźliwy. Może go przejąć od innej osoby lub poprzez używanie tych samych przedmiotów codziennego.
Pocieszającą dla człowieka informacją jest to, że nie możemy się zarazić nużeńcem zwierzęcym. U psów i kotów występuje zupełnie inny gatunek nużeńca. Objawy u zwierząt są podobne do ludzkich. Obejmują swędzenie, utratę sierści i stany zapalne skóry.
Z badań naukowców wynika, iż skuteczny w leczeniu nużycy jest również olejek z drzewa herbacianego. Redukuje on ilość pasożytów w skórze i powoduje zmniejszenie lub ustąpienie objawów klinicznych.
Stosowany jest w stężeniu 50% – do punktowego stosowania np. na brwi. Rozcieńczony (np. 5–10%) w oleju nośnikowym (np. jojoba) – do przemywania twarzy. Nie stosować bezpośrednio do oczu – może podrażniać!
Olej rycynowy łagodzi stany zapalne, działa przeciwpasożytniczo, wspiera regenerację skóry.
Zastosowanie: wieczorne przemywanie powiek patyczkiem kosmetycznym nasączonym olejem.
Aloes – łagodzi, regeneruje skórę, działa antybakteryjnie.
Zastosowanie: żel z aloesu (najlepiej czysty, bez dodatków) jako maseczka lub krem.
Wrotycz pospolity / piołun / goździki (wewnętrznie lub jako napar)
1. Codzienne mycie twarzy i powiek
Używaj łagodnych preparatów oczyszczających, np. z olejkiem z drzewa herbacianego.
Przemywaj dokładnie okolice rzęs i brwi.
2. Częsta zmiana ręczników, poszewek i pościeli
Nużeńce mogą przeżyć kilka dni poza ciałem – regularna zmiana i pranie (w wysokiej temperaturze) to podstawa.
3. Unikanie tłustych kremów i makijażu na noc
Nadmiar sebum sprzyja rozmnażaniu nużeńców.
Makijaż zmywaj bardzo dokładnie.
4. Dezynfekcja okularów, pędzli do makijażu, zalotki itd.
Ogranicz cukry i przetworzoną żywność – pasożyty „lubią” stany zapalne i osłabioną odporność.
Zwiększ spożycie cynku, witaminy A i omega-3 – pomagają w regeneracji skóry.
Probiotyki – wsparcie dla mikroflory i układu odpornościowego.
Naturalne metody mogą wspierać terapię, ale przy dużej liczbie pasożytów, uporczywych objawach lub podejrzeniu nużycy oka warto skonsultować się z dermatologiem lub okulistą. W niektórych przypadkach konieczne są leki (np. iwermektyna, metronidazol).
Pranie ręczników i pościeli co 2–3 dni w min. 60°C.
Unikanie tłustych kosmetyków (sprzyjają namnażaniu nużeńców).
Regularna dezynfekcja przyborów do makijażu, okularów.
Ograniczenie dotykania twarzy.
Leczenie nużeńca jest długotrwałe – nawet do kilku miesięcy. Naturalne środki mogą działać wspomagająco, ale przy nasilonych objawach warto skonsultować się z dermatologiem lub okulistą (szczególnie w przypadku objawów w okolicach oczu).
Poniżej naturalny plan pielęgnacji twarzy przy nużeńcu, który pomoże ograniczyć namnażanie pasożytów, złagodzić objawy skórne i wspierać regenerację skóry:
1. Oczyszczanie skóry
Przemyj twarz letnią wodą z dodatkiem rozcieńczonego octu jabłkowego (1 część octu + 3 części przegotowanej wody) lub delikatnym mydłem siarkowym.
Alternatywa: delikatny hydrolat (np. z czystka lub lawendy) na waciku.
2. Tonizowanie
Wacik nasączony hydrolatem lawendowym lub rumiankowym.
Można również używać toniku z aloesu (czysty sok aloesowy lub żel, bez alkoholu).
3. Krem / serum
Lekki krem nawilżający z dodatkiem olejku z drzewa herbacianego (np. 1–2 krople na porcję kremu).
Unikaj ciężkich, tłustych kremów!
1. Dokładne oczyszczanie twarzy
Demakijaż i mycie twarzy olejem rycynowym (jeśli używasz metody OCM – Oil Cleansing Method).
Lub delikatne mydło z dziegciem brzozowym albo siarkowe.
2. Przemywanie okolic oczu
Wacik nasączony herbatą z rumianku lub czystka – przemyj brwi i powieki.
Co drugi dzień: patyczkiem higienicznym nanieś olejek rycynowy lub mieszankę z 5% olejkiem z drzewa herbacianego na brwi i nasadę rzęs.
3. Tonik
Tonik octowy (jak rano) lub hydrolat oczarowy (działa ściągająco i przeciwzapalnie).
4. Krem regenerujący na noc
Żel aloesowy + kilka kropel oleju z czarnuszki lub wiesiołka (działają przeciwzapalnie).
Na zmiany skórne punktowo można nanieść olejek z drzewa herbacianego 50% (lub gotowy preparat na nużeńca – np. naturalny balsam z piołunem).
Maseczka z zielonej glinki – działa oczyszczająco i osusza nadmiar sebum (uważaj przy suchej skórze).
Parówka z ziół (np. rumianek, czystek, szałwia) – działa odkażająco.
Delikatny peeling enzymatyczny – raz na tydzień, by nie podrażniać skóry.
Zmieniaj poszewki na poduszki co 2–3 dni.
Pierz ręczniki twarzowe osobno, w temperaturze min. 60°C.
Unikaj wspólnych kosmetyków z innymi osobami.
Przetrzyj codziennie okulary, telefon i inne przedmioty stykające się z twarzą.
