Natura żongluje smakiem – kiedy cytrusy stają się problemem?

Cytrusy – grejpfruty, cytryny i limonki – są często polecane jako źródła witaminy C, flawonoidów, antyoksydantów i błonnika. Jednak nowe badania sugerują, że w pewnych warunkach i przy wysokim spożyciu mogą wystąpić efekty uboczne, a nawet szkody dla zdrowia. Niniejszy artykuł przedstawia przegląd doniesień naukowych wskazujących, kiedy cytrusy mogą być mniej korzystne.

Główne zagrożenia według badań

1. Interakcje z lekami
   Grejpfrut jest dobrze znany z tego, że zawiera substancje (np. furanokumaryny), które hamują enzym CYP3A4 w jelitach i wątrobie, odpowiedzialny za metabolizm wielu leków. Skutek? Zwiększone stężenie leku w organizmie, co może prowadzić do przedawkowania lub poważnych działań niepożądanych.
   Chociaż cytryny i limonki zawierają mniej furanokumaryn w porównaniu z grejpfrutem, nie oznacza to, że są całkowicie bezpieczne przy jednoczesnym stosowaniu niektórych leków, zwłaszcza gdy spożycie jest duże. (Brakuje jeszcze badań, które jasno pokazywałyby interakcje cytryn/limonek z lekami na podobnym poziomie).
2. Toksyczność olejków i ekstraktów
   Badanie przeprowadzone na oleju z limonki (Citrus aurantifolia) wykazało, że chociaż nie odnotowano ostrej toksyczności przy pojedynczej dawce, przy długotrwałym stosowaniu/dawkach podwyższonych obserwowano zmiany histopatologiczne w wątrobie, nerce i śledzionie. To sugeruje, że suplementy lub silnie skoncentrowane preparaty na bazie cytrusów mogą być ryzykowne, szczególnie w formie olejków, ekstraktów lub kosmetyków, gdzie dawki mogą być znacząco wyższe niż w naturalnym spożyciu.
3. Potencjalna genotoksyczność pestycydów na skórkach
   Skórki cytrusów często poddawane są działaniu fungicydów po zbiorach. Przykład: badanie przeprowadzone przez zespół Tisza i wsp. wykazało możliwe efekty genotoksyczne mieszanek fungicydów takich jak imazalil, pyrimethanil i thiabendazol stosowanych na skórkach cytrusów. To oznacza, że spożywanie całych owoców (ze skórką lub produktami zawierającymi skórkę) może wiązać się z ekspozycją na te substancje. Chociaż poziomy metali ciężkich (np. ołów, kadm) w badanym materiale były poniżej granic uznanych za niebezpieczne, to skórka zawiera ich więcej niż miąższ.
4. Działanie drażniące, problemy trawienne
   Kwaśny odczyn cytrusów może podrażniać błonę śluzową przewodu pokarmowego, sprzyjać refluksowi, zgadze czy niestrawności u osób wrażliwych.
   Ponadto, sok z cytrusów – zwłaszcza grejpfrut, limonka i cytryna – może wpływać na przepuszczalność jelit i modulować transport substancji przez barierę jelitową: np. badania z komórkami Caco-2 pokazały, że soki limonki i cytryny w wysokich stężeniach zwiększają absorpcję niektórych cząsteczek pomiędzykomórkowo.
5. Ryzyko nowotworów skóry (czerniaka)
   Meta-analiza badań kohortowych (prawie milion uczestników) wskazuje, że wysokie spożycie ogólnych produktów cytrusowych może być związane z nieco zwiększonym ryzykiem czerniaka. Przyrost spożycia o jedną porcję dziennie podnosił ryzyko czerniaka o ok. 9-12 %.

Kontekst i ograniczenia

Większość badań wskazujących na ryzyka dotyczy ekstraktów, olejków, soków w wysokim stężeniu albo zastosowań poza zwykłym spożyciem owoców. Potencjalne zagrożenia są zwykle niewielkie, dotykają specyficznych grup (osoby przyjmujące leki metabolizowane przez CYP3A4, osoby z problemami żołądkowo-jelitowymi, wrażliwą skórą, alergiami). W wielu przypadkach korzyści ze spożycia cytrusów (witaminy, flawonoidy, działanie antyoksydacyjne) przeważają nad ryzykiem, jeśli spożycie jest umiarkowane.

Czytaj też: https://naturazdrowie.com/2024/10/11/rokitnik-i-witamina-c/

Wnioski

• Umiar jest kluczem: spożywanie cytryn, limonek czy grejpfrutów w rozsądnych ilościach u zdrowych osób zwykle jest bezpieczne, a może przynosić korzyści.
• Należy zwracać uwagę, jeśli stosuje się leki – szczególnie te metabolizowane przez CYP3A4 – i skonsultować się z lekarzem/pharmaceutą, czy grejpfrut (lub sok grejpfrutowy) może wpłynąć na ich działanie.
• Unikać nadmiernego użycia olejków cytrusowych lub ekstraktów w dużych dawkach bez wiedzy o ich działaniu.
• Mycie lub obieranie owoców może zmniejszyć narażenie na fungicydy ze skórki.

Katarzyna Melihar

Redaktor prowadzący, dziennikarka tematyki zdrowia, uroda i wellness.