Choć tlen wydaje się czymś oczywistym, jego brak potrafi uruchomić w organizmie lawinę niekorzystnych reakcji. Niedotlenienie nie tylko osłabia komórki, ale też może pobudzać stan zapalny, który z czasem niszczy tkanki i prowadzi do chorób przewlekłych. Najnowsze badania pokazują, że te dwa procesy – hipoksja i zapalenie – tworzą niebezpieczne sprzężenie zwrotne, będące cichym sprawcą wielu problemów zdrowotnych. Warto zrozumieć, jak działają i co możemy zrobić, by skutecznie im zapobiegać.
Każda komórka naszego organizmu potrzebuje tlenu, by funkcjonować prawidłowo. Tlen umożliwia wytwarzanie energii w procesie oddychania komórkowego, a jego niedobór – niedotlenienie (hipoksja) – prowadzi do poważnych zaburzeń. W ostatnich latach naukowcy coraz częściej zwracają uwagę na związek między niedotlenieniem a stanem zapalnym, który może być przyczyną wielu chorób przewlekłych, takich jak miażdżyca, cukrzyca, nowotwory czy choroby płuc.
Niedotlenienie (hipoksja) to stan, w którym tkanki organizmu nie otrzymują wystarczającej ilości tlenu. Może być spowodowane:
– chorobami układu oddechowego (np. astma, POChP),
– zaburzeniami krążenia,
– przebywaniem na dużych wysokościach,
– anemią,
– otyłością i bezdechem sennym.
W Polsce problem niedotlenienia dotyka coraz większej grupy osób, zwłaszcza mieszkańców dużych miast, gdzie zanieczyszczenie powietrza pogarsza jakość oddychania.
Stan zapalny to naturalna reakcja obronna organizmu na infekcję, uraz czy toksyny. Jednak przewlekły stan zapalny, utrzymujący się miesiącami lub latami, może prowadzić do uszkodzenia tkanek. W takich warunkach układ odpornościowy działa „na wysokich obrotach”, co z czasem wyczerpuje jego zasoby i sprzyja rozwojowi chorób cywilizacyjnych.
Kiedy komórki nie otrzymują wystarczającej ilości tlenu, w ich wnętrzu dochodzi do aktywacji białka o nazwie HIF-1α (Hypoxia-Inducible Factor 1-alpha). To ono pobudza produkcję cytokin prozapalnych, czyli substancji, które inicjują stan zapalny.
W efekcie:
– dochodzi do stresu oksydacyjnego,
– zwiększa się przepuszczalność naczyń krwionośnych,
– komórki układu odpornościowego zaczynają „atakować” również zdrowe tkanki.
Ten proces tworzy błędne koło: niedotlenienie nasila stan zapalny, a stan zapalny pogłębia niedotlenienie.
Badania naukowe prowadzone m.in. na uniwersytetach medycznych w Polsce (Warszawa, Kraków, Gdańsk) wykazały, że hipoksja i stan zapalny są ze sobą powiązane w wielu chorobach, m.in.:
– miażdżyca – niedotlenienie ścian naczyń sprzyja odkładaniu blaszek cholesterolu,
– choroby nowotworowe – guzy często rozwijają się w środowisku o niskiej zawartości tlenu,
– choroby płuc – przewlekłe zapalenia oskrzeli i POChP to przykład błędnego koła zapalenia i niedotlenienia,
– cukrzyca typu 2 – zaburzona mikrokrążenie i niedotlenienie tkanek prowadzi do trudnego gojenia się ran.
1. Aktywność fizyczna – regularne ćwiczenia poprawiają wentylację płuc i krążenie.
2. Dotlenianie organizmu – spacery w lesie lub nad morzem (np. na Pomorzu) pomagają zwiększyć ilość tlenu we krwi.
3. Zdrowa dieta – bogata w antyoksydanty (warzywa, owoce, zielona herbata) ogranicza stres oksydacyjny.
4. Ograniczenie zanieczyszczeń – stosowanie oczyszczaczy powietrza w domach w dużych miastach (Warszawa, Katowice, Kraków) zmniejsza ryzyko hipoksji.
5. Badania profilaktyczne – kontrola poziomu tlenu we krwi (np. pulsoksymetrem) może pomóc we wczesnym wykryciu problemu.
Związek między niedotlenieniem a stanem zapalnym to temat, który coraz częściej pojawia się w medycynie i biologii. To właśnie na styku tych dwóch procesów powstaje wiele chorób przewlekłych. Świadomość tego, jak styl życia wpływa na natlenienie organizmu, może być kluczem do długiego i zdrowego życia.
