Magdalena Bogusz
04/01/2024
W tym artykule:
1. Co to jest promieniowanie UV i jaki ma związek z zaćmą?
2. Jak chronić oczy przez promieniowaniem UV, aby zapobiegać powstawaniu zaćmy.
Promieniowanie UV to promieniowanie ultrafioletowe należące do zakresu promieniowania słonecznego, mieszczące się w przedziale fal o długości: od 200 do 380 nm.
Dzieli się na trzy pasma spektralne UV:
Promieniowanie UV, a szczególnie promieniowanie UVB i UVA mogą uszkadzać struktury oka, w tym soczewkę, co w efekcie końcowym może prowadzić do rozwoju zaćmy. Promieniowanie UVA cechuje głębsza penetracja szkodząca potencjalnie siatkówce oka. W przypadku oddziaływania promieni słonecznych na nasz wzrok w grę wchodzą różne czynniki. Istotną rolę odgrywa intensywność promieniowania, czas wystawienia oczu na ekspozycję słoneczną, a także częstotliwość naświetlania. Wśród czynników ryzyka podkreśla się także wiek osoby oraz choroby współistniejące. Oczy posiadają swoje własne systemy ochronne. Należy do nich mrużenie powiek, zwężanie się źrenicy pod wpływem słońca, naturalną ochronę stanowi rogówka i soczewka wewnątrz gałki ocznej. Włączają się barwniki zawarte w plamce siatkówki, luteina i zeaksantyna. Ale te mechanizmy nie zawsze są wystarczające. Oko jest narażone na uszkodzenia, zarówno w przednim odcinku oka, jak i na siatkówce. Na promieniowanie UV narażone są przede wszystkim dzieci do 10. roku życia. U nich narząd wzroku cały czas się jeszcze kształtuje. Soczewka w 95% jest przezroczysta i przepuszcza promieniowanie UV. Gdy dorastający człowiek osiąga wiek 25 lat, soczewka zaczyna blokować promieniowanie UV w około 80 %.
Oczy poddawane intensywnemu i częstemu promieniowaniu słonecznemu są narażone na wiele schorzeń, należy do nich zapalenie spojówek, posłoneczne uszkodzenia rogówki, zapalenie naczyniówki, degeneracja plamki żółtej, czerniak, wczesna starczowzroczność i zaćma (zaćma korowa).
Czytaj także: https://naturazdrowie.com/chore-oczy-potrzebuja-naturalnych-kuracji/
Zaćma rozwija się u osób starszych pod wpływem promieniowania UV, w soczewce łatwiej dochodzi do rozwoju zaćmy pod ich wpływem, a w przypadku siatkówki UVB jest jednym z czynników ryzyka rozwoju zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem. Podczas słonecznego dnia do naszych oczu dociera 10 razy więcej światła, niż jest to potrzebne do prawidłowego widzenia. Promieniowanie UVA i UVB powoduje powstawanie wolnych rodników, które uszkadzają komórki przez utlenianie ich lipidów i białek. Może to prowadzić do zaburzenia funkcji fotoreceptorów, a tym samym pogarszania widzenia. Nie wszyscy jednak reagujemy jednakowo na promienie słoneczne. Zależy to między innymi od koloru tęczówek. Jeżeli chodzi o oczy, to są one szczególnie wrażliwe na promieniowanie UV. Szczytową porą ekspozycji oczu na słońce jest godzina 9.00 rano oraz pora pomiędzy 14.00-15.00. Nie jest to samo południe, jak się powszechnie sądzi, oczy bowiem chronione są przed promieniowaniem słonecznym przez łuki brwiowe. Nieciekawa sytuacja ma miejsce także zimą, kiedy odbicia promieni słonecznych od śniegu zwiększają ekspozycję oczu na UV. Może być ona nawet 100 razy większa niż w lecie. Warto pamiętać o odbiciu tych promieni także od wody w jeziorach i morzach. Soczewka w oku ludzi narażonych na promieniowanie UVA, wykazuje zmienną absorpcję UV zależnie od wieku. W soczewkach tych osób łatwej dochodzi do rozwoju zaćmy. Z wiekiem obniża się także mechanizm ochronny przed szkodliwym promieniowaniem. U ludzi młodych do mechanizmów ochronnych należą przeciwutleniacze, sprawne układy enzymatyczne (dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza) i wysoki poziom zredukowanego glutationu GSH. Większa podatność na działanie promieniowania UV występuje także u osób z wadami wzroku, ma to miejsce u osób z wadą krótkowzroczności. Promieniowanie UV wpływa niekorzystnie nie tylko na oczy, ale także na bardzo cenną powierzchnię skóry wokół oczu, w obrębie powiek dochodzi do zwyrodnienia włókien kolagenowych i elastynowych skóry. Staje się to efektem i przyczyną przedwczesnego starzenia się tych części skóry, powstawaniem zmarszczek i zmian nowotworowych. W łagodniejszej postaci długotrwałe nasłonecznienie wywołuje uczucie suchości powiek, łzawienie, zaczerwienienie, efekt piasku pod powiekami.
W Polsce jesteśmy narażeni na nadmiar lub niedobór promieniowania UV. Nadmiar dotyczy okresów letnich, latem biologicznie czynne promieniowanie UV, bez zastosowania należytej ochrony przed jego działaniem, stanowi duże zagrożenie dla naszego zdrowia, w tym dla naszych oczu. Zimą z kolei towarzyszy nam niedobór światła słonecznego, co przejawia się niedoborem witaminy D3, aby nie ponosić tego konsekwencji, niezbędne jest uzupełnianie w sezonie zimowym poziomów witaminy D3 w regularnej suplementacji i dostarczaniu diety bogatej w tę witaminę. Jak chronić oczy przed zaćmą jako wynikiem działania szkodliwego promieniowania UV? Możemy zastosować kilka rozwiązań. Należą do nich:
Źródła badań:
Czajkowski J., Grabowski R., Wpływ promieniowania ultrafioletowego na oczy i otaczającą je skórę. OpthaTherapy 2019, 6(2) https://doi.org/10.24292/01.OT.300619.01.
Dr med. Elżbieta Łastowiecka-Moras, dr med. Joanna Bugajska, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Promieniowanie nadfioletowe – zasady zapobiegania negatywnym skutkom zdrowotnym.