W naszym kraju udary mózgu stanowią trzecią co do częstości występowania przyczynę śmierci i pierwszą niepełnosprawności u osób po 40. roku życia[1]. Schorzenie to występuje u około 70 000 Polaków rocznie[2]. 70% Polaków wie, czym jest udar mózgu[3]. Czy posiadana wiedza jest zgodna z rzeczywistością?
Udar mózgu (apoplexia cerebi) to zespół kliniczny, charakteryzujący się nagłym wystąpieniem ogniskowego, a nieraz także uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, którego objawy utrzymują się dłużej niż 24 godziny lub doprowadzają wcześniej do śmierci i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa.
W przypadku, gdy objawy cofają się przed upływem doby, mówi się o przejściowym niedokrwieniu mózgu (TIA).
W rozpoznaniu i klasyfikacji udarów mózgu podstawowe znaczenie odgrywa nie tylko czas ich trwania i nasilenie, ale przede wszystkim podział na zawał (spowodowany zakrzepem lub zatorem) i krwotok mózgowy.
U podłożą prawie połowy wszystkich udarów niedokrwiennych leżą zmiany miażdżycowo-zakrzepowe.
Wśród przyczyn dominują nadciśnienie tętnicze i miażdżyca, a w dalszej kolejności zatory mózgowe pochodzenia sercowego.
Do czynników ryzyka wystąpienia udaru mózgu należą: choroby serca, cukrzyca, palenie papierosów, brak ruchu, otyłość, zaburzenia gospodarki lipidowej, podwyższony hematokryt, uwarunkowania genetyczne.
U podłoża zawałów, w tym także zawału mózgu, leży niedokrwienie spowodowane upośledzonym dopływem krwi tętniczej, z niezbędnymi do życia składnikami: glukozą i tlenem.
Duże tętnice mózgowe są wyposażone w dobrze rozwiniętą warstwę mięsniówki, umożliwiającą skurcz – w przypadku podwyższonego ciśnienia tętniczego krwi, lub rozkurcz – w sytuacji hipotonii. Małe tętniczki sa bardzo wrażliwe na zmiany PaCO 2 i PaO2 , dzieki czemu możliwa jest gra naczyniowa zdrowych naczyń mózgowych.
U ludzi obciążonych miażdżycą takie mechanizmy kompensacyjne są zaburzone, a niekiedy mogą w ogóle nie funkcjonować. W przypadku gdy niedotlenienie mózgu trwa do około 5 minut, wówczas ulega zaburzeniu metabolizm komórek nerwowych, co prowadzi najczęściej do zawału mózgu. Zawsze w takich okolicznościach jest poważnie zaburzona czynność neuronów.
Czynniki ryzyka udaru mózgu dzielimy na modyfikowalne, czyli te, na które mamy wpływ i niemodyfikowalne, czyli takie, które są niezależne od nas. Wśród czynników modyfikowalnych wymieniane są dwa typy – nawyki i styl życia oraz choroby sprzyjające. I tak nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, dieta bogata w tłuszcze, cukier i sól oraz siedzący tryb życia i długotrwałe narażenie na stres mogą doprowadzić do chorób zespołu metabolicznego. One natomiast bezpośrednio zwiększają ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Dlatego zmiana nawyków i stylu funkcjonowania to jeden ze sposobów zapobiegania również udarom mózgu.
To, czy doszło do udaru jest w stanie rozpoznać każdy z nas, ponieważ ma on bardzo charakterystyczne objawy. Wystarczy poprosić o uśmiechnięcie się, wypowiedzenie bardzo prostych zdań oraz uniesienie rąk bądź nóg. Osoba z udarem będzie miała trudności z wykonaniem każdej z tych czynności. Należy wówczas jak najszybciej zadzwonić po pogotowie. Im wcześniej osoba, która doznała udaru trafi do oddziału udarowego, tym większa szansa na powrót do sprawności i jak najmniejsze uszkodzenie mózgu.
Konsekwencje jakie niesie ze sobą udar mózgu zależne są od stopnia jego rozległości i czasu, w którym pacjent otrzymał potrzebną pomoc. Nie jest jednak powiedziane, że zmiany, które nastąpiły po udarze są całkowicie nieodwracalne. Ograniczenia ruchowe, zaburzenia równowagi, czy deficyty sfery poznawczej mogą mieć różny stopień nasilenia. Opieka fizjoterapeuty i neuropsychologa pozwala opracować indywidualny program terapii dopasowany do potrzeb konkretnego chorego.
Czytaj także: https://naturazdrowie.com/2024/08/06/terapia-udaru-na-horyzoncie-nowe-metody/
Profilaktyka udarów mózgu dzieli się na pierwotną (przed udarem) i wtórną (po wystąpieniu udaru). Profilaktyka wtórna ma na celu zapobieganie kolejnym udarom, ponieważ nie można ich wykluczyć ich powstania. Ryzyko nawrot choroby po pierwszym udarze ocenia się na ok. 10% w pierwszym roku i na około 5% w każdym kolejnym[4]. Do elementów profilaktyki należy przyjmowanie przepisanych przez lekarza leków zalecanych po przebyciu udaru, np. winpocetyny oraz leków na choroby współistniejące, w tym szczególnie antykoagulacyjnych zapobiegających zakrzepom w chorobach układu krwionośnego oraz stała kontrola poziomu cukru, cholesterolu oraz ciśnienia krwi.
Myli się ten, kto sądzi, że udary mózgu występują wyłącznie u osób starszych. Owszem, wiek jest jednym z czynników ryzyka, ale co warto podkreślić – nie jedynym. Okazuje się, że brak wiedzy na temat przyczyn udaru mózgu, w tym szczególnie chorób zespołu metabolicznego i nawyków, które mogą do nich prowadzić, powoduje, że stale wzrasta zapadalność na udary wśród osób młodych i w średnim wieku. Na powstanie udaru mogą wpływać również takie dolegliwości jak zapalenie zatok, migreny oraz okres ciąży – oczywiście w dużo mniejszym stopniu, ale ponieważ często nie zwracamy uwagi na takie z pozoru „niewinne” czynniki, w sposób szczególny warto je tutaj podkreślić.
Wytyczne z 2024 roku podkreślają, że do 80% przypadków udaru można uniknąć poprzez zmiany stylu życia, takie jak rzucenie palenia, zwiększenie aktywności fizycznej, poprawa diety i jakości snu oraz regularne badania przesiewowe.
Na łamach „Hypertension” opublikowano badania potwierdzające, że drzemki mogą być czynnikiem ryzyka nadciśnienia tętniczego i udaru. Naukowcy po przeanalizowaniu danych 360 tys. pacjentów zgromadzonych w UK Biobank wykazali, że osoby śpiące w ciągu dnia mają o 12 proc. wyższe ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego i o 24 proc. większe prawdopodobieństwo wystąpienia udaru.
(km)
