Polskie pola zbombardowała fala rzepaku, który w jednej chwili stał się atrakcją dla oka i ducha. To bardzo popularna, trzecia oleista, miododajna i paszowa roślina uprawna na świecie, należąca do rodziny kapustowatych, którą bardzo często wykorzystuje się w kuchni i w medycynie. Występuje ona w formie jarej i ozimej, aczkolwiek w Polsce 90% wszystkich upraw oleistych roślin stanowi jego odmiana ozima. Uprawiana jest na szeroką skalę głównie dla pozyskiwania oleju spożywczego (rzepakowego).
Rzepak jest doskonałym koagulantem, substancją promującą krzepliwość krwi, przydatny między innymi w zmniejszaniu nadmiernego krwawienia w organizmie, w tym także podczas obfitych krwawień menstruacyjnych. Jego właściwości przeciwzapalne pomagają z resztą łagodzić skurcze menstruacyjne i ból wywołany wspomnianymi miesiączkami. Mówi się z resztą, że sam rzepak pomaga na silne zapalenie nerek oraz pęcherza moczowego, łagodzi liczne bóle stawów i kości, wspiera trawienie, pracę wątroby, rzadko z resztą powoduje alergie, uprawnia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, ogranicza przy tym podniesiony cholesterol oraz pomaga przy stanach skrajnego wyczerpania organizmu (zarówno tego fizycznego jak i psychicznego).
Ziarna rzepaku są również bardzo bogatym źródłem związków bioaktywnych (flawonoidy i lignany), wykazujących korzystne właściwości dla zdrowia człowieka. Wspomniane flawonoidy znajdujące się w ziarnach mają bowiem silne działanie przeciwzapalne oraz antyoksydacyjne gdyż zmniejszają ryzyko wystąpienia wielu nowotworów i chorób układu krążenia.
Główne zastosowanie rzepaku w ówczesnym świecie to jednak produkcja znanego nam oleju spożywczego, rzepakowego. Olej ten ma bardzo wiele korzyści zdrowotnych (zawiera bowiem bardzo dużo potrzebnej dla organizmu witaminy E, bogaty jest w zdrowe dla ludzkiego organizmu tłuszcze, zmniejsza ryzyko pojawienia się chorób naczyń i serca, wspomnianych nowotworów), ma także właściwości przeciwzapalne, antybakteryjne, nawilżające, a przede wszystkim natłuszczające w kosmetykach do pielęgnacji skóry. Jego nadmiar w codziennej diecie może jednak finalnie zwiększyć poziom cholesterolu we krwi i doprowadzić do otyłości dlatego tak bardzo ważne jest, aby używać go w granicach rozsądku. Mimo przeciwskazań w codziennym stosowaniu olej rzepakowy nadal jest jednym z najzdrowszych olejów do krótkiego smażenia i stosowania go jako dodatek do sałatek i potraw
Na oleju nie kończą się oczywiście ogromne właściwości oraz możliwości wykorzystania rzepaku, tej jakże popularnej rośliny uprawnej na świecie. Równie cennym i smacznym produktem jest odmiana miodu kwiatowego powstającego z nektaru zbieranego z kwiatów rzepaku. Wyróżnia się on dosyć słodkim i nader delikatnym smakiem oraz jasnym kolorem (białym bądź kremowym). Stawiany jest nawet pod względem popularności wraz z miodem lipowym czy akacjowym.
Niewiele osób zdaje jednak sobie sprawę z prozdrowotnych właściwości miodów rzepakowych oraz ich dobroczynnego działania na ludzki organizm. Choć sam w sobie miód rzepakowy jest wysokokaloryczny (około 340 kcal na 100 g) i posiada wysoki indeks glikemiczny, redukuje wszelkie stany zapalne wywołane wrzodami żołądka, zgagi i nudności, przyspiesza gojenie i zasklepianie ciężkich ran, jest skuteczny przy nawracających porą jesienno – zimową infekcjach górnych dróg oddechowych (zapalenie oskrzeli czy zapalenie płuc), reguluje pracę mięśnia sercowego, polecany jest także przy zaburzeniach wątroby i polepsza funkcjonowanie woreczka żółciowego. Bez wątpienia może on być śmiało uznany za jeden z najzdrowszych miodów, nie tylko w Polsce.
Jak zostało wspomniane, rzepak, jako oleista roślina, ma wiele zbawiennych właściwości dla ludzkiego organizmu. Wspomaga jego pracę i jego narządów, łagodzi bóle, może być płukanką do złagodzenia owrzodzeń czy problemów z gardłem, obniża cholesterol, dostarcza witaminę E. Z jego nasion powstaje jadalny olej rzepakowy, margaryna i tłuszcze kuchenne, a sam olej stosowany jest również w produkcji pokostu czy paliwa biodiesel. Z kwiatów rzepaku, traktowanych niczym zioło lecznicze, tworzy się nawet susze z jakich następnie powstają preparaty lecznicze (napary) pomagające na stany zapalne układu pokarmowego. Te wszystkie właściwości sprawiają, że rzepak jest idealną rośliną uniwersalną, zdatną do wykorzystania nie tylko w kuchni, medycynie, farmacji, ale także w przemyśle.
Bibliografia:
Banaś, A. (2024). Oleje w lecznictwie: dawniej i dziś. Pharmacopola 3(21).
Carper, J. (2001). Cudowne kuracje : nowe, niesamowite odkrycia naukowe o leczniczych właściwościach ziół, witamin i innych środków naturalnych. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media.
Łozińska, M., Łoziński, J. (1994). Wokół stołu i kuchni. Wydawnictwo Tenten.
Tannahill, R. (2014). Historia kuchni. Wydawnictwo Aletheia.
ur. 16.09.1992 w Kędzierzynie Koźlu. Z wykształcenia historyczka - archiwistka, polonistka oraz teolog kultury. Rozprawę doktorską przygotowuje na temat epidemii morowej zarazy w dawnej Polsce. Od kilku lat archiwistka w Kurii Diecezjalnej w Opolu, redaktorka w miesięczniku „Wobec” i wydawnictwie „Pharmacopola”, członkini Polskiego Towarzystwa Historyków Oddział w Opolu oraz studentka orientalistyki UO. Zainteresowania badawcze związane z historią medycyny, literaturą staropolską, hagiografią i orientem chrześcijańskim. Autorka ponad 80 publikacji naukowych i popularno-naukowych z zakresu medycyny dawnej i literatury XVI – XIX wieku.