Yerba mate to popularna zielona herbata. Chociaż nie wywodzi się z naszej tradycji, to doskonale przyjęła się na naszym gruncie i zyskuje wciąż nowych zwolenników, smakoszy, osoby, które włączają yerba mate w swoje codzienne rytuały związane z piciem herbaty. Czym jest yerba mate? Jak działa na organizm i dlaczego po nią sięgamy? Postaramy się rozwinąć te i podobne kwestie.
Yerba mate (Ilex paraguariensis) to napar przyrządzany z liści ostrokrzewu paragwajskiego, rosnącego głównie w Paragwaju, Argentynie, Urugwaju i południowej Brazylii. To tradycyjny napój mieszkańców Ameryki Południowej, znany z pobudzających właściwości i wysokiej zawartości naturalnej kofeiny (mateiny). Yerba mate nie jest herbatą – to odrębna roślina o unikalnym profilu bioaktywnym, zawierająca m.in. polifenole, saponiny i alkaloidy. Dziś yerba mate zyskuje popularność na całym świecie jako naturalna alternatywa dla kawy i napojów energetycznych. Jest znakomita na podniesienie energii i koncentracji. Choć to nie jedyne jej zalety.
Działanie yerba mate wynika głównie z synergii kofeiny (mateiny), teobrominy i teofiliny, które wspólnie stymulują ośrodkowy układ nerwowy, poprawiając koncentrację, czujność i nastrój. Yerba mate działa również łagodnie termogenicznie – wspiera spalanie tłuszczu i zwiększa wydolność fizyczną. Dzięki zawartości przeciwutleniaczy chroni komórki przed stresem oksydacyjnym, a saponiny obecne w liściach wpływają na układ odpornościowy i metaboliczny. W odróżnieniu od kawy, napar ten nie powoduje gwałtownego skoku ciśnienia ani nagłego spadku energii.
Yerba mate wykazuje szereg prozdrowotnych właściwości, potwierdzonych badaniami naukowymi. Ma działanie pobudzające, zawiera kofeinę w ilości zbliżonej do słabej kawy. Wspiera metabolizm organizmu, działa termogenicznie, wspomaga odchudzanie. Wykazuje działanie przeciwutleniające, za sprawą zawartych w niej polifenoli, kwasów fenolowych i flawonoidów. Wzmacnia także naszą odporność, dzięki obecności saponin i witamin (m.in. B1, B2, C i E). Poprawia nastrój i koncentrację, dzięki czemu może być postrzegana jako naturalny i bezpieczny stymulant bez żadnych niepożądanych efektów ubocznych. Wspiera układ trawienny łagodząc objawy niestrawności, wspomaga wydzielanie żółci. Obniża poziom cholesterolu LDL i ma korzystny wpływ na profil lipidowy.
Yerba mate uznawana jest za zdrowy napój, jeśli spożywana jest w umiarkowanych ilościach i pochodzi z wysokiej jakości źródeł. Dzięki obecności antyoksydantów, mikroelementów i substancji bioaktywnych wspiera zdrowie na wielu poziomach. Wpływa korzystnie na układu nerwowy i układ trawienny, wzmacnia odporność. Niektóre badania ostrzegają przed jej piciem z powodu zwieszania ryzyka zachorowań na nowotwory gardła i przełyku w przypadku częstego picia bardzo gorącej yerby (powyżej 65°C) – dlatego zaleca się parzenie jej w temperaturze 70–80°C. Istotna jest także jakość suszu – warto wybierać yerba mate z certyfikatem organicznym.
Co dzieje się, gdy pijemy yerba mate często, dzień po dniu? Regularne spożywanie yerba mate przynosi szereg zauważalnych korzyści. Herbata yerba mate podnosi poziom energii i wyostrza czujność bez typowych reakcji uczucia nerwowości czy rozedrgania tak znamiennych po wypiciu kawy. Jest bardzo zalecana przy wzmożonym wysiłku intelektualnym, pracy umysłowej i nauce. Poprawia bowiem koncentrację i wpływa na jej większą efektywność. Redukuje zmęczenie fizyczne i psychiczne. Jest znakomitym sojusznikiem dla każdego, kto chce zredukować masę swojego ciała, dzięki działaniu termogenicznemu wspomaga odchudzanie. Poprawia pracę układu trawiennego i łagodzi wzdęcia. Działa stymulująco na układ nerwowy, zmniejsza wahania nastroju. Zwiększa odporność organizmu, do czego przyczyniają się zawarte w yerba mate antyoksydanty i saponiny. Korzystne efekty wynikające z systematycznego picia yerby pojawiają się i są zauważalne po kilku tygodniach picia herbaty, najlepiej w dawce 1-2 porcji dziennie.
Tradycyjny sposób parzenia yerba mate odbywa się według określonego rytuału. Sięga się po susz – to około 1/3 do 2/3 objętości naczynia służącego za zaparzania napoju. Chodzi o matero lub tykwę. Naczynie należy przechylić pod kątem, aby susz ułożył się niesymetrycznie, po jednej stronie był wyżej. Do naczynia wkłada się bombillę, to jest rurka filtrująca. Wkłada się ją po stronie z mniejszą ilością suszu. Następnie zalewa naczynie wodą o temperaturze 70-80°C. Nigdy nie stosuje się wrzątku, aby nie zniszczyć substancji aktywnych yerba mate. Herbata czy napój z yerba mate zaparza się kilka minut, powinno się odczekać aż susz nasiąknie wodą. Po kilku minutach napar jest gotowy do spożycia. Ten sam susz można wykorzystywać wielokrotnie, zalewając wodą, nawet 5 do 7 razy. Zaparzanie yerby mate tą tradycyjną metodą przynosi znakomite efekty, daje też pełniejszy aromat.
Oto przegląd najnowszych badań naukowych z 2024–2025 r. dotyczących wpływu yerba mate na zdrowie:
– Mini-przegląd opublikowany w marcu 2025 wskazuje, że yerba mate:
Wzmacnia wydzielanie GLP‑1 przez mikrobiom jelitowy,
Przywraca wrażliwość na leptynę przez ograniczenie stanów zapalnych podwzgórza,
Poprawia funkcje mitochondriów — co skutkuje obniżeniem HbA1c, trójglicerydów i masy tłuszczowej.
– Badanie na myszach potwierdziło wzrost poziomu GLP‑1 dzięki metabolitom ferulowego kwasu powstającym w jelicie.
RCT na ludziach z wysokim cholesterolem: picie 330 ml yerba mate 3× dziennie przez 40 dni obniżyło LDL o ~13 %, podniosło HDL o ~6 %
Antyoksydanty i saponiny z yerba mate wspomagają ochronę serca, obniżają stan zapalny i ciśnienie krwi
Starsze badanie z Cambridge (niedawno zaktualizowano szczegóły), skupione na 12 mężczyznach, pokazało, że yerba mate:
– Zwiększa poziom polifenoli i związków przeciwzapalnych,
– Przyspiesza regenerację siły izometrycznej o ok. 8,6 % bezpośrednio po wysiłku i 24 h później.
In vitro stwierdzono działanie antybakteryjne przeciwko E. coli, grzybom i pasożytom
Badania sugerują, że polifenole z yerba mate mogą chronić błonę śluzową żołądka, łagodzić zgagę i wspierać detoksykację organizmu
Yerba mate ma liczne korzyści dla zdrowia – co warto podkreślić w jej działaniu na zdrowie:
Wartościowe działanie metaboliczne – szczególnie w zakresie glikemii, lipidów i regulacji apetytu, choć większość silnych wyników pochodzi z modeli zwierzęcych lub krótkich badań.
Korzystny wpływ na serce i układ krążenia – poparty modnymi przeglądami i doniesieniami klinicznymi.
Regeneracja mięśni – wyniki są obiecujące, ale ograniczone skalą i liczbą uczestników.
Ryzyko przy spożyciu gorących napojów i WWA – kluczowe jest picie ostudzonych naparów (< 65 °C) i wybór yerby suszonej bez ogniska/oparów dymnych. Zalecane są 1–3 filiżanki dziennie (do 12 tygodni), a w razie potrzeby konsultacja z lekarzem, szczególnie przy schorzeniach układu pokarmowego lub sercowo‑naczyniowego.
Najnowsze badania potwierdzają, że yerba mate to:
naturalny booster metabolizmu, glikemii i lipidów,
wsparcie dla serca i regeneracji mięśni,
mocny antyoksydant i środek o działaniu przeciwzapalnym,
pod warunkiem rozsądnego spożywania – umiarkowanego, nie za gorącego i najlepiej wybierając wersje o niskiej zawartości WWA.
Sprawdzone rozwiązanie? Tak – ale warto pić odpowiednio: letnie, umiarkowane porcje jako element zdrowego stylu życia.
