Osoby neuroatypowe – z czym się zmagają na co dzień?

Najczęstsze problemy, z którymi zmagają się osoby neuroatypowe (m.in. z ADHD, ze spektrum autyzmu czy z dysleksją), często wynikają ze zderzenia ich specyficznego sposobu funkcjonowania z wymaganiami społeczeństwa, które jest nastawione na osoby neurotypowe. 

Trudności społeczne i komunikacyjne

• Problemy z odczytywaniem sygnałów społecznych: Trudności w interpretowaniu języka ciała, tonu głosu czy mimiki innych osób, co może prowadzić do niezrozumienia intencji rozmówcy.
• Dosłowne rozumienie świata: Przyjmowanie komunikatów w sposób bardzo literalny utrudnia rozumienie żartów, ironii czy metafor.
• Izolacja społeczna: Ze względu na odmienny styl komunikacji i przetwarzania emocji, osoby neuroatypowe mogą doświadczać odrzucenia, co prowadzi do poczucia samotności.
• Trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji: Inny sposób wchodzenia w interakcje społeczne oraz trudności z dostosowaniem się do społecznych norm mogą utrudniać budowanie bliskich więzi. 

Problemy w nauce i pracy

• Trudności z koncentracją i uwagą: Szczególnie w przypadku ADHD, utrzymanie uwagi na nudnych lub powtarzalnych zadaniach bywa bardzo wymagające, co wpływa na wyniki w szkole i efektywność w pracy.
• Specyficzne trudności szkolne: Dysleksja (trudności z czytaniem), dysgrafia (trudności z pisaniem) czy dyskalkulia (trudności z matematyką) to problemy, które mogą utrudniać zdobywanie wiedzy w tradycyjnym systemie edukacji.
• Wypalenie (burnout): Wiele osób neuroatypowych, dążąc do dostosowania się do neurotypowego świata, zużywa ogromne pokłady energii. Konsekwencją tego wysiłku może być częstsze doświadczanie wypalenia, które dotyka zarówno życia zawodowego, jak i prywatnego. 

Wyzwania emocjonalne i psychiczne

• Depresja: Poczucie odrzucenia, ciągłe niepowodzenia i trudności w dopasowaniu się do otoczenia mogą prowadzić do wtórnej depresji.
• Lęk: Wysoki poziom lęku często wynika z nieprzewidywalności świata społecznego, nadwrażliwości sensorycznej oraz lęku przed oceną.
• Przebodźcowanie sensoryczne: Nadwrażliwość na bodźce (dźwięki, światło, zapachy) może powodować duży dyskomfort i prowadzić do przeciążenia zmysłowego.
• Intensywne zainteresowania: Mogą być zarówno źródłem radości i wiedzy, jak i utrudnieniem w codziennym funkcjonowaniu, jeśli stają się dominującą formą aktywności, uniemożliwiając angażowanie się w inne dziedziny życia. 

Potrzeba rutyny i zmiana

• Sztywne przywiązanie do rutyny: Wiele osób neuroatypowych odczuwa dużą potrzebę przewidywalności. Nagłe i nieoczekiwane zmiany w planie mogą wywoływać silny stres i lęk. 

Warto podkreślić, że neuroatypowość nie jest zaburzeniem, lecz inną formą funkcjonowania mózgu. Problemy, z którymi mierzą się osoby neuroatypowe, w dużej mierze wynikają z niedopasowania środowiska do ich potrzeb, a nie z ich wewnętrznych deficytów.

Problemy zdrowotne osób neuroatypowych

Osoby neuroatypowe, takie jak te ze spektrum autyzmu czy ADHD, często doświadczają współwystępujących problemów zdrowotnych, które różnią się od trudności zdrowotnych typowych dla reszty populacji. Problemy te mogą mieć podłoże genetyczne, środowiskowe lub wynikać z wzajemnych powiązań między układem nerwowym, pokarmowym i odpornościowym. 

Najczęstsze problemy zdrowotne:

1. Problemy ze snem

• Zaburzenia snu: Osoby neuroatypowe, zwłaszcza z ADHD i autyzmem, częściej borykają się z problemami ze snem, takimi jak trudności z zasypianiem i utrzymaniem snu.
• Zmiana rytmu dobowego: Zaburzenia snu są szczególnie powszechne u dzieci, a ich przyczyną może być m.in. opóźniona faza snu czy niepokój, co przekłada się na chroniczne zmęczenie. 

2. Problemy żołądkowo-jelitowe

• Zwiększone ryzyko dolegliwości: U osób z autyzmem występuje zwiększone ryzyko problemów żołądkowo-jelitowych, takich jak bóle brzucha, zaparcia, biegunki i refluks.
• Oś mózg-jelita: Coraz więcej badań wskazuje na powiązania między zaburzeniami neurorozwojowymi a nieprawidłowościami w osi mózg-jelita, co może tłumaczyć te dolegliwości. 

3. Choroby układu krążenia

• Podwyższone ryzyko: Badania wskazują, że dorośli z ADHD mają wyższe ryzyko zawału serca, udaru i innych chorób sercowo-naczyniowych, zwłaszcza jeśli współwystępują inne zaburzenia psychiczne.
• Nieleczone ADHD: Brak leczenia ADHD może prowadzić do wzrostu ryzyka zachorowania na różne choroby fizyczne w późniejszym życiu. 

4. Trudności z jedzeniem i dietą

• Wybiórczość pokarmowa: Osoby neuroatypowe często mają ograniczoną dietę i są wrażliwe na smak oraz konsystencję pokarmów, co może prowadzić do niedoborów żywieniowych.
• Nieprawidłowe nawyki żywieniowe: U osób z ADHD i/lub autyzmem częściej występują trudności z rozpoznawaniem uczucia głodu i sytości. 

5. Zwiększone ryzyko chorób autoimmunologicznych

• Związek z neuroatypowością: Istnieją doniesienia naukowe wskazujące na powiązania między diagnozami ASD i ADHD a chorobami autoimmunologicznymi.
• Stres jako czynnik ryzyka: Stres emocjonalny, który jest często wyższy u osób neuroatypowych, może być czynnikiem wyzwalającym choroby autoimmunologiczne. 

6. Problemy wynikające z nadwrażliwości sensorycznej

• Bariera dla aktywności fizycznej: Nadwrażliwość na bodźce (jak dźwięki, światło czy dotyk) może utrudniać aktywność fizyczną, co przekłada się na mniejszą dbałość o kondycję.
• Ból i dyskomfort: Bodźce zmysłowe, które dla większości ludzi są neutralne, mogą powodować ból i dyskomfort, obniżając jakość życia. 

Czytaj też: https://naturazdrowie.com/2024/04/17/autyzm-problem-indywidualny-czy-swiatowa-pandemia/

Znaczenie diagnozy i odpowiedniej opieki

Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie zarówno neuroróżnorodności, jak i współistniejących problemów zdrowotnych, są kluczowe dla poprawy jakości życia osób neuroatypowych. Ważne jest holistyczne podejście do pacjenta, które uwzględnia zarówno kwestie neurologiczne, jak i fizyczne. 

Katarzyna Melihar