Są dwie, leżą po równoległych stronach, kształtem przypominają ziarno fasoli, a ich funkcją jest produkcja moczu – takie podstawowe informacje o nerkach ma niemal każdy. Niewielu z nas jednak wie, że nerki spełniają także wiele innych zadań: filtrują krew usuwając zbędne produkty przemiany materii, regulują zawartość soli i potasu, utrzymują równowagę kwasowo-zasadową w organizmie oraz współpracują z innymi organami. Gdy więc przestają działać prawidłowo cierpi na tym cały nasz organizm.
Do czego w takim razie potrzebujemy aż dwóch nerek? Co nam grozi, jeśli nie będziemy o nie dbać? I w końcu – jakie są najpopularniejsze mity dotyczące zdrowia nerek? Na pytania odpowiadamy razem z ekspertem koalicji na rzecz przewlekłej choroby nerek oraz kampanii #OtwórzSerceNaNerki, prof. Magdaleną Krajewską, prezesem Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego.
Choroby nerek to rozległa grupa schorzeń – należą do niej m.in. przewlekła choroba nerek (PChN), ostre uszkodzenie nerki, śródmiąższowe zapalenie nerek, kamica nerkowa, nowotwór nerek i wiele innych.
Ze względu na brak objawów na szczególną uwagę zasługuje przewlekła choroba nerek zwana „niemą chorobą”. Przez brak charakterystycznych symptomów, niewiele osób ma jej świadomość – szacuje się, że nawet 9 na 10 osób z PChN nie wie, że choruje.
Obok chorób sercowo-naczyniowych, nadciśnienia tętniczego, otyłości i cukrzycy od niedawna zaliczana jest do chorób cywilizacyjnych XXI wieku – zmaga się z nią już ponad 4 mln osób w Polsce. W gronie chorób cywilizacyjnych PChN jest szczególną jednostką, ponieważ może być następstwem lub powikłaniem wszystkich wymienionych schorzeń. Aby podnosić świadomość dotyczącą chorób nerek, eksperci zaangażowali się w edukację społeczeństwa poprzez udział w kampanii #OtwórzSerceNaNerki.
Przewlekła choroba nerek jest długotrwałym schorzeniem, w którym nerki nie pracują tak dobrze, jak powinny. Oznacza to, że nerki są uszkodzone i nie są w stanie filtrować krwi do tego stopnia co zdrowe narządy. PChN przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo więc często zdarza się, że pacjent nie jest świadomy swojej choroby aż do momentu, kiedy jego stan nie będzie zaawansowany. Szacuje się, że nawet 9 na 10 osób nie wie, że ma PChN. Tymczasem wczesna diagnoza i szybkie wdrożenie leczenia są kluczem do uchronienia pacjenta przed rozwojem choroby. Aby zdiagnozować schorzenia nerek wystarczy przede wszystkim badać się regularnie – co roku powtarzać badanie kreatyniny we krwi w celu oszacowania współczynnika eGFR i analizę moczu. O badaniach kontrolnych w kierunku wykrycia PChN powinny pamiętać w szczególności osoby w starszym wieku, pacjenci z cukrzycą lub z wysokim ciśnieniem krwi, a także ci z nas, którzy w swojej rodzinie mają kogoś, kto zmaga się z tą chorobą – komentuje prof. Magdalena Krajewska, ekspert kampanii #OtwórzSerceNaNerki.
Chociaż przewlekła choroba nerek jest schorzeniem występującym powszechnie i niosącym za sobą poważne konsekwencje, okazuje się, że wiemy o niej niewiele. Jak wynika z badania opinii społecznej IBRIS pt.: „Przewlekła choroba nerek: wiedza i profilaktyka”, jedynie 30 proc. z nas zdaje sobie sprawę z tego, czym jest PChN, a tylko co piąty Polak posiada wiedzę na temat specyfiki powikłań tej choroby. Jakie są więc fakty i mity na temat tego schorzenia?
Ból pełni ważną funkcję w naszym organizmie – zazwyczaj ostrzega nas, że „coś się dzieje”. Nerki natomiast chorują w ciszy, ponieważ nie są unerwione, a to usypia naszą czujność. Objawy są niecharakterystyczne – należą do nich m.in. przewlekłe uczucie osłabienia, zwiększająca się masa ciała (skutek zatrzymywania się wody w organizmie), zaburzenia oddychania i duszność, drżenie rąk i nóg, mdłości i wymioty.
Z tego powodu PChN diagnozowana jest późno, kiedy jedynym ratunkiem dla pacjenta jest przeszczep nerki lub dializoterapia, czyli leczenie nerkozastępcze. Ten rodzaj terapii jest bardzo uciążliwy dla pacjenta, ponieważ wymaga regularnych, odbywających się co 2-3 dni sesji wielogodzinnego leczenia w specjalistycznych ośrodkach.
Wysoki poziom cukru we krwi spowodowany cukrzycą uszkadza naczynia krwionośne nerek, co prowadzi do ich niewydolności. Pierwszą oznaką uszkodzenia nerek jest obecność albumin (rodzaj białka) w moczu. Oznaczenie ilości albuminy w moczu pomaga wykryć u chorych z cukrzycą uszkodzenie nerek nawet na wczesnym etapie. Jeśli więc chorujemy na cukrzycę, powinniśmy dokładać wszelkich starań, aby utrzymywać prawidłowe stężenie glukozy we krwi.
Dieta ma istotne znaczenie zarówno w przeciwdziałaniu wystąpienia schorzeń nerek, jak i wówczas, gdy zmagamy się już z chorobą. W diecie przyjaznej nerkom ważnym aspektem jest zmniejszenie spożycia sodu, a w bardziej zaawansowanych stadiach choroby nerek także potasu i fosforu. Ważne jest więc wykluczenie lub spożywanie w niewielkiej ilości produktów takich jak m.in. pakowane, błyskawiczne i gotowe posiłki czy żywność w puszkach. W sprawie diety warto skonsultować się z lekarzem nefrologiem.
Na PChN choruje już ponad 4 mln Polaków i obok otyłości, cukrzycy, chorób sercowo-naczyniowych oraz nadciśnienia tętniczego zaliczana jest do chorób cywilizacyjnych. Jest ściśle powiązana z innymi jednostkami chorobowymi, m.in. zwiększa ryzyko zgonu z powodu zawału czy niewydolności serca. PChN to poważna, przewlekła choroba, która wykryta na późnym etapie i źle kontrolowana skraca życie, a także obniża jego jakość. Nie możemy jej ignorować – mówi prof. Magdalena Krajewska.
Trzema wiodącymi czynnikami ryzyka PChN są cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i choroby układu krążenia. Warto podkreślić, że są też inne – na niektóre z nich mamy wpływ, np. ważny jest styl życia – właściwa dieta, stronienie od używek oraz aktywność fizyczna. To co jeszcze możemy zrobić dla naszych nerek to monitorowanie ciśnienia krwi, utrzymywanie prawidłowego stężenia cholesterolu oraz wiedza o PChN i regularne wizyty kontrolne u lekarza.
Wśród osób, które szczególnie narażone są na wystąpienie PChN wymienia się chorych z cukrzycą oraz wysokim ciśnieniem tętniczym. Do dodatkowych czynników ryzyka zalicza się podeszły wiek, ale także obciążenia rodzinne. Z tego powodu warto, abyśmy wiedzieli czy ktoś z naszych najbliższych choruje lub chorował na PChN – będziemy mieć szansę na wdrożenie wczesnej profilaktyki. Chociaż PChN jest stosunkowo łatwo wykrywalna, wiele osób nie wie, że choruje. Tymczasem wczesna diagnoza i leczenie są kluczem do uchronienia pacjenta przed rozwojem tego schorzenia.
Jak wynika z badania opinii społecznej, w populacji badanych, którzy zmagają się z chorobą przewlekłą, ogółem jedynie 9 proc. przyznaje, że lekarz przekazał im wiedzę na temat PChN. Nic więc dziwnego, że o tej chorobie wiemy niewiele. Z tego powodu niezwykle ważna jest świadomość dotycząca chorób cywilizacyjnych takich jak choroby sercowo-naczyniowe, otyłość, cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze, a także obserwowanie swojego organizmu, tak, by w porę wychwycić niepokojące objawy oraz wykonywanie badań kontrolnych.
U większości kręgowców, także u ludzi, ciało charakteryzuje się symetrią. Kształtuje się w okresie zarodkowym i już wtedy jedna połowa ciała jest lustrzanym odbiciem drugiej. Symetria dotyczy nie tylko cech zewnętrznych, ale w znacznym stopniu także narządów wewnętrznych. Z tego powodu człowiek posiada dwa płuca i dwie nerki, a niektóre narządy pojedyncze, np. serce zbudowane są z parzystych elementów. I chociaż nerki mamy dwie, powinniśmy dbać o nie podwójnie.
Przeczytaj także: Nietrzymanie moczu – sprawdź jak sobie pomóc
Bibliografia:
Raport „Przewlekła choroba nerek: wiedza i profilaktyka”, 14 lutego 2022 r., Instytut Badań Rynkowych i Społecznych IBRIS
