Terapia śmiechem to metoda terapeutyczna wykorzystująca śmiech w celu poprawy zdrowia fizycznego i psychicznego. Opiera się przede wszystkim na przekonaniu, że śmiech ma liczne korzyści zdrowotne, które wspomagają leczenie różnych schorzeń oraz poprawiają ogólne samopoczucie. Śmiechoterapia jest to określenie potoczne, a  jego odpowiednikiem naukowym jest słowo gelotologia – od greckiego słowa “gelos”. Jest to nauka badająca wpływ śmiechu na ciało i psychikę człowieka. Szerszą dziedziną nauki, która bada wpływ stanów emocjonalnych na procesy odpornościowe i układ nerwowy jest psychoneuroimmunologia. Obecnie coraz więcej lekarzy, psychologów i naukowców zaleca śmiechoterapię jako środek wspomagający leczenie różnych chorób.

Historia śmiechoterapii

Historia terapii śmiechem sięga starożytności, kiedy to różne kultury doceniały lecznicze właściwości śmiechu. Już w starożytnych Indiach i Grecji śmiech był uznawany za sposób na poprawę zdrowia i samopoczucia. Jednak formalizacja terapii śmiechem nastąpiła znacznie później. Współczesne zainteresowanie śmiechoterapią wzrosło w XX wieku, głównie dzięki pracy Normana Cousinsa, amerykańskiego pisarza i redaktora, który w latach 60. XX wieku opisał swoje doświadczenia z wykorzystaniem śmiechu jako formy leczenia. Cousins cierpiał na bolesne schorzenie autoimmunologiczne i odkrył, że regularne dawki śmiechu przynosiły mu ulgę w bólu i poprawiały stan zdrowia. Jego książka „Anatomy of an Illness” (Anatomia choroby) stała się inspiracją dla wielu badań nad terapeutycznym potencjałem śmiechu. W latach 90. XX wieku dr. Madan Kataria lekarz z Indii, założył pierwszy „Klub Śmiechu” w Mumbaju. Opracował koncepcję jogi śmiechu, która łączyła śmiech z głębokim oddychaniem i ćwiczeniami fizycznymi. Metoda ta szybko zyskała popularność i rozpowszechniła się na całym świecie, prowadząc do powstania tysięcy klubów śmiechu w różnych krajach.

Jakie korzyści dla zdrowia przynosi śmiechoterapia?

Według licznych badań dzieci śmieją się średnio aż 400 razy dziennie, dorośli tylko 15 – to zbyt mało. Aby utrzymać zdrowie psychiczne i fizyczne na dobrym poziomie, powinniśmy śmiać się około 10 minut dziennie. Taka dawka śmiechu przynosi efekt relaksacyjny, taki sam co dwugodzinny odpoczynek.

Fizyczne korzyści dla zdrowia:

• Redukuje stres i napięcia mięśniowe – śmiech zmniejsza poziom kortyzolu, czyli hormonu stresu oraz rozluźnia napięte mięśnie
• Wzmacnia układ odpornościowy – jeśli więcej się śmiejemy, to nasz organizm zwiększa aktywność komórek odpornościowych, dzięki czemu chorujemy mniej
• Poprawia pracę serca i układu krążenia – podczas głębokiego śmiechu, rozszerzają się naczynia krwionośne i zwiększa się przepływ krwi, dlatego poprawia krążenie krwi w organizmie
• Wspomaga procesy trawienne – śmiech stymuluje perystaltykę jelit, a to pomaga w trawieniu pokarmów i zapobiega problemom trawiennym

Psychiczne korzyści dla zdrowia:

• Niweluje objawy depresji i lęku – większość psychologów zaleca przebywanie w miejscach, gdzie dużo się śmiejemy, ponieważ śmiech działa również jako naturalny antydepresant i jest to bardzo pomocne podczas psychoterapii
• Poprawia nastrój i ogólne samopoczucie – gdy się śmiejemy, organizm produkuje duże ilości hormonu szczęścia tzw. endorfin
• Powoduje wzrost endorfin, tzw. hormonów szczęścia – to właśnie dzięki nim mamy o wiele więcej chęci do życia i do działania

Śmiech oprócz wyżej wymienionych korzyści dla zdrowia, wnosi bardzo dużo w życie społeczne. Poprawia więzi międzyludzkie, zwiększa poczucie przynależności i wsparcia społecznego, a dodatkowo ułatwia komunikację i rozwiązywanie konfliktów. Dlatego warto zadbać o dużą dawkę śmiechu każdego dnia i zarażać nim innych ludzi.

Zastosowanie terapii śmiechem

1. Terapia śmiechem w szpitalach

Śmiechoterapia stosowana jest w szpitalach i klinikach. Najczęściej jako uzupełnienie tradycyjnych metod leczenia. 

• Lekarze i personel regularnie organizują seanse grupowe, prowadzone przez specjalnie do tego zadania przeszkolonych terapeutów. Podczas sesji pacjenci uczestniczą w ćwiczeniach śmiechu, które obejmują śmieszne gry, jogę śmiechu oraz zabawy integracyjne.
• Terapeuci śmiechu pracują również indywidualnie z pacjentami, w sytuacjach, gdy konieczna jest specjalnie dostosowana technika do ich potrzeb. Aby wywołać śmiech, używają do tego bardzo często humorystycznych filmów, książek lub dowcipów.
• Istnieją też programy dla dzieci. W takich terapiach biorą udział przeszkoleni klauni, którzy odwiedzają oddziały pediatryczne. Angażują dzieci w różnego rodzaju interaktywne zabawy i występy. Dzięki temu rozładowują napięcie i przynoszą radość najmłodszym pacjentom.
• Wsparcie dla personelu medycznego też jest bardzo ważne, aby zredukować stres związany z pracą oraz poprawić w niej atmosferę. Dlatego warsztaty śmiechu organizowane są również dla lekarzy, pielęgniarek i pracowników szpitala.

Terapia śmiechem w szpitalach jest ceniona za swoje wszechstronne korzyści, ponieważ wspomaga procesy leczenia i poprawia jakość życia pacjentów. Śmiechoterapia łączona jest również z innymi metodami, takimi jak terapia zajęciowa, arteterapia czy muzykoterapia.

2. Terapia śmiechem w psychoterapii

Integracja terapii śmiechem z innymi metodami psychoterapeutycznymi polega na włączeniu elementów śmiechu i humoru do różnych form psychoterapii. Głównym celem jest wzmocnienie efektywności oraz poprawienie samopoczucia pacjentów. 

• Terapeuci używają humoru podczas indywidualnej terapii behawioralno – poznawczej, aby pomóc pacjentom zidentyfikować i przeformułować negatywne myśli. Śmiech ułatwia spojrzenie na problemy z innej perspektywy i zmniejsza ich emocjonalny ciężar. Włączają również ćwiczeń śmiechu w sesje, aby pomóc w redukcji lęku i depresji.
• Natomiast w terapii grupowej taka forma tworzy bezpieczną i wspierającą atmosferę. Ułatwia to w dużym stopniu komunikację i współpracę. Ćwiczenia śmiechu i zabawy integracyjne to sprawdzony sposób na przełamanie lodów i zbudowania zaufania między członkami grupy.
• W terapii rodzinnej śmiech używany jest, aby rozładować napięcie nagromadzone przez lata i ułatwić otwartą, a przede wszystkim szczerą komunikację. Dzięki czemu w rodzinie zacieśniają się więzi i budują dodatkowe pozytywne wspomnienia.
• Podczas terapii zajęciowej, terapeuci, włączają ćwiczenia śmiechu w celu zwiększenia zaangażowania pacjentów. Humor od zawsze służy jako inspiracja do kreatywnych projektów. 

Połączenie terapii śmiechem z innymi metodami psychoterapeutycznymi pozwala na holistyczne podejście do leczenia, które uwzględnia zarówno aspekty emocjonalne, jak i fizyczne zdrowie pacjentów.

Śmiech jako narzędzie terapeutyczne w praktyce

Eksperymentalnie włączono śmiechoterapię do sesji terapii grupowej. Składała się ona z różnych ćwiczeń humorystycznych. Pacjenci oraz terapeutka śmiechu byli pod obserwacją doświadczonych specjalistów z dziedziny psychoterapii i psychiatrii, obserwujących ich przez lustra weneckie. Eksperyment opierał się na informacji zwrotnej od pacjentów, obserwatorów oraz terapeutki śmiechu. Większość pacjentów zaangażowała się aktywnie w sesje śmiechoterapii, wykazując entuzjazm względem tego typu terapii oraz wyrazili chęć uczestnictwa w następnych sesjach. Śmiechoterapia dostarczyła pacjentom podwójnej ulgi, pozwalając im na chwilowe oderwanie się od swoich problemów oraz od typowych form terapii. Była to dla nich także okazja do powrotu do dzieciństwa. Dodatkowo śmiechoterapia przyczyniła się do wzmocnienia integracji wewnątrz grupy terapeutycznej. Zauważono również korzyści dla pacjentów z tendencjami paranoidalnymi, którzy dzięki sesjom śmiechoterapii przełamali barierę i odblokowali pozytywne przeżycia, które wcześniej były tłumione.

Śmiechoterapia każdego dnia – wskazówki

Staraj się dostrzegać zabawne momenty w codziennym życiu, nawet w tych pozornie zwykłych sytuacjach. Znajdź śmiech w pomyłkach i niepowodzeniach, patrz na nie z humorem i dystansem. Regularne oglądanie komediowych filmów, seriali czy występów stand-upowych jest świetnym sposobem na rozładowanie stresu i poprawę nastroju. Spędzaj czas z rodziną i przyjaciółmi, z którymi możesz się śmiać. Organizuj wieczory gier planszowych lub spotkania, podczas których możecie razem się bawić. Wypróbuj techniki jogi śmiechu, które łączą śmiech z oddychaniem i ruchem. Możesz znaleźć filmy instruktażowe online lub dołączyć do grupy jogi śmiechu w swoim mieście. Staraj się podejść do życiowych sytuacji z humorem i dystansem. Nie bierz siebie zbyt poważnie, naucz się śmiać z własnych pomyłek i niedoskonałości. Dobrym pomysłem jest prowadzenie dziennika humoru, w którym będziesz zapisywać śmieszne sytuacje czy dowcipy, które Cię rozbawiły. Przeglądaj te zapiski, gdy potrzebujesz podniesienia nastroju. Nawykowe uśmiechanie się może przyczynić się do poprawy nastroju i relacji z innymi. Nawet sztuczny uśmiech może wywołać pozytywne reakcje w Twoim mózgu, wywołując uczucie szczęścia. Ucz się dostrzegać zabawne strony życia i nie bój się śmiać z siebie. Bądź otwarty na poczucie humoru innych i doceniaj zabawne sytuacje wokół Ciebie.

Paulina Jędrocha, dziennikarka „Natura&Zdrowie” i naturazdrowie.com

Katarzyna