Kaki – owoc zdrowia pełen witamin i antyoksydantów

Katarzyna Melihar 21/08/2024

Kaki – słodki smak zdrowia

Spis treści:

1.Czym jest i skąd pochodzi kaki?

2. Związki prozdrowotne w kaki.

3.Walory prozdrowotne kaki.

4.Najnowsze odkrycia naukowe związane z kaki.

5. Jak wykorzystać kaki w kuchni.

Rzadko zdarza się, by owoce uprawiane od 2 tysięcy lat dopiero od 2 dekad zaczęły trafiać na rynki europejskie. Zwłaszcza, kiedy owoce te są bardzo smaczne. Kaki, bo o nich mowa, są także zdrowe, co potwierdzają kolejne badania. W sklepach zaczną się znów pojawiać jesienią.

Kaki to owoc pochodzący z Azji – od Turcji przez dawną Persję po Chiny i Japonię – ale kilka odmian rośnie w Ameryce Północnej. Znany jest pod wieloma nazwami – w poszczególnych regionach bywa persymoną (lingwiści sprzeczają się, czy słowo pochodzi z perskiego czy z języka Algonkinów), szaronem, hurmą. Pod względem botanicznym jest… jagodą, ale w sensie kulinarnym owocem. Najpopularniejsza odmiana, Diospyros kaki (nazywana także hurmą wschodnią, japońską lub chińską), rodzi owoce wielkości jabłka, które w miarę dojrzewania robią się intensywnie pomarańczowe, a po przekrojeniu widać charakterystyczny gwiaździsty kształt. Odmiana Hachiya ma wiele garbników, stąd owoce można w zasadzie spożywać tylko, gdy mocno dojrzeją, inaczej będą gorzkawe. Odmiana Jiro ma owoce spłaszczone, a Triumf… kwadratowe. Hurma amerykańska zawiera z kolei najwięcej wapnia i witaminy C, z tym, że do Polski praktycznie nie dociera. Trzeba zresztą przyznać, że popularność kaki to rzecz nowa, nawet w USA, gdzie rośnie, powszechniej do sklepów trafił przed mniej więcej dwiema dekadami. Owoce kaki rosną na drzewach dorastających do 18 metrów wysokości, są to drzewa dwupienne, a więc kwiaty męskie i żeńskie pojawiają się na osobnych drzewach. Persymony zaczynają dojrzewać późną jesienią, wtedy też trafiają do sklepów – ostatnie zbiera się podczas naszych zimowych miesięcy. Najbardziej dojrzałe należy zjeść w ciągu dwóch dni, twardsze mogą spokojnie „doleżeć” nawet tydzień w spiżarni czy innym chłodnym miejscu.

„Drzewo siedmiu cnót”

Dojrzałe – mocno pomarańczowe i delikatnie miękkie – kaki są bardzo słodkie, zawierają bowiem mnóstwo sacharozy w postaci fruktozy i glukozy. Mają jednocześnie stosunkowo niski indeks glikemiczny, wahający się między IG 36-52. W ich składzie znajdziemy także wiele substancji fitochemicznych, w tym katechinę, galokatechinę, kwas betulinowy. Pomarańczowy kolor dobitnie wskazuje na obecność karotenoidów, są i inne antyoksydanty, takie jak polifenole czy kwas askorbinowy. Kaki to także skarbiec błonnika, potasu, wapnia, witamin, z witaminą A, K i C na czele. Warto wiedzieć, że najwięcej przeciwutleniaczy znajdziemy w skórce tego owocu, której u nas się raczej nie jada – jeśli owoc jest odpowiednio dojrzały, jest ona jednak słodka, miękka i smaczna. Warto jeszcze dodać, że w tradycyjnej chińskiej medycynie niemal tak samo cenione są liście drzewa hurmy – flawonoidy w ich składzie stosowane są na choroby układu krążenia – nadciśnienie tętnicze, miażdżyce, mają też zapobiegać ryzyku udarów. Kaki jest tam potocznie nazywane „Drzewem siedmiu cnót”.

Kaki – bogactwo przeciwutleniaczy

Persymona dopiero po trafieniu do szerszego obiegu stała się przedmiotem wielu badań, nie ułatwia ich fakt, że istnieje kilkaset odmian tego owocu, różniących się nieraz znacznie składem chemicznym i właściwościami. Do najczęściej wymienianych właściwości prozdrowotnych persymony należą i te wypatrzone przez Chińczyków, którzy uprawiają ją od 2 tysięcy lat: obniżanie „złego” cholesterolu i nadciśnienia, profilaktyka przed chorobami układu krążenia. Witaminy wspierają ogólnie układ odpornościowy, a karotenoidy wzrok, chronią chociażby przed zaćmą i zwyrodnieniem plamki żółtej, błonnik ma pozytywny wpływ na układ pokarmowy. Najwięcej walorów prozdrowotnych związane jest jednak z bogactwem przeciwutleniaczy – wiadomo, że obniżają ryzyko zachorowania na groźne schorzenia, począwszy od różnego typu nowotworów, przez cukrzycę po chorobę Alzheimera. W cukrzycy na przykład persymona wykazała potencjał zmniejszania stresu oksydacyjnego spowodowanego hiperglikemią i glikacją białek, jak również pozytywnej modulacji markerów zapalnych. W badaniach in vitro persymona wykazała również zdolność do zmniejszania lub hamowania różnicowania preadipocytów, co może prowadzić do zmniejszenia otyłości. Wreszcie, w przypadku raka, persymona ma pewne składniki bioaktywne, takie jak kwas 24-hydroksyursolowy, o działaniu przeciwnowotworowym, zwłaszcza wiążącym się z rakiem tarczycy.

Potencjał przeciwzapalny persymony

Wśród najnowszych, tegorocznych badań znalazły się na przykład takie, które wykazują, że bogate w błonnik składniki kaki wspomagają reakcje przeciwzapalne i wzrost korzystnych gatunków Firmicutes o działaniu przeciwzapalnym w jelicie grubym człowieka. Na dodatek zwiększają produkcję korzystnych metabolitów drobnoustrojowych, na czele z maślanem. Inne analizy molekularne jednej z odmian – mniej popularnej – wykazały, że metabolity z liści mogą posłużyć do wytwarzania zupełnie nowych leków przeciwzapalnych.

Jedno z odkryć jest zupełnie zaskakujące – otóż kaki zawiera taniny wspierające rozwój drożdży, co zwiększa wydajniejszą produkcję bioetanolu, paliwa do samochodów napędzającego je w bardzo czysty sposób. Zespół naukowców z Osaki opublikował wyniki badań potwierdzających, że taniny z persymony pełnią rolę środka ochronnego, który zwiększa tolerancję drożdży na stres etanolowy poprzez ograniczenie uszkodzeń oksydacyjnych – dzięki temu można by zwiększyć produkcję przyjaznego dla środowiska, a i zdrowia, biopaliwa o 8-9 razy.

Polecany produkt: https://naturabazar.pl/ekstrakty-roslinne/409-asepta-witamina-d3k2mk7-10-ml-5904734577508.html

Wszystkie smaki kaki

W Polsce kaki wciąż nie jest przesadnie popularne, a jeśli już je kupujemy, obieramy i zjadamy pokrojone w plastry (owoc musi być dojrzały, przy innym czasem aż ścierpnie nam język…). Miękkie owoce można przekroić i zjeść łyżeczką, identycznie jak kiwi. Można znaleźć przepisy z sałatkami z persymoną, mało kto robi jednak z niej przetwory, bardzo popularne w całej Azji – mowa o dżemach, ale i sokach, musach. Można z kaki zrobić galaretkę, dodać do ciasta, słodkich przekąsek. Owoce można także wysuszyć, nie tracą swej słodyczy. W kuchniach regionalnych są natomiast także dodatkiem do wielu dań głównych, również mięsnych – z powodu słodyczy łatwo się karmelizują, więc mogą być podstawą dań o charakterze słodko-kwaśnych. W Korei robi się z nich poncz i ocet, na Tajwanie fermentuje się je na wzór czarnego czosnku. Trzeba nadmienić, że kaki, jako owoc bardzo dobrze znoszący transport i hodowany w wielu krajach, nie nadszarpnie specjalnie naszego budżetu – kiedy pojawi się w sklepach, warto po niego sięgnąć.