Migrena to nie tylko uciążliwy ból głowy – to przewlekła choroba neurologiczna, która może znacząco wpływać na codzienne życie. Silne ataki bólowe, nadwrażliwość na bodźce i towarzyszące im objawy mogą utrudniać funkcjonowanie zarówno w pracy, jak i w życiu prywatnym.
W rozmowie z dr n. med. Marią Magdaleną Wysocką-Bąkowską, specjalistką neurologii, przyglądamy się skutecznym sposobom łagodzenia objawów migreny, metodom terapeutycznym oraz nawykom, które pomagają zmniejszyć częstotliwość i intensywność napadów.
Migrena to więcej niż ból głowy, to prawdziwa choroba dotycząca dużej części populacji. W Polsce statystycznie 15% dorosłych kobiet i 7% mężczyzn cierpi na migreny. Niestety tylko 30-40% pacjentów z migreną jest pod opieką lekarza, a tylko 7% leczy się właściwymi lekami przeciwmigrenowymi.
Migrena to bardzo specyficzny, silny, uciążliwy, jednostronny, pulsujący ból głowy, któremu często towarzyszą wymioty i nadwrażliwość na bodźce. Wywiera ona duży wpływ na funkcjonowanie pacjenta w życiu codziennym, rodzinnym, w pracy, w społeczeństwie, bo czasami zmusza pacjenta do leżenia nawet kilkanaście dni w miesiącu.
Do niedawna migrena była lekceważona, kiedyś mówiono, że tylko szlachcianki miewały migreny, a mężczyźni w ogóle nie przyznawali się do bólów głowy. Ale wiemy, że w historii także znani mężczyźni, jak Napoleon, Juliusz Cezar, Picasso, Van Gogh, cierpieli na migrenę.
Migrena dotyczące głównie kobiet, szczególnie w okresie ich największej aktywności życiowej i zawodowej, czyli między 18. a 45. rokiem życia. Zwykle łagodnieje w okresie menopauzy. Ataki występują częściej w okresie okołomiesiączkowym.
Mówi się o migrenie prostej i złożonej albo migrenie bez aury i z aurą, przy czym aura nie oznacza, że migrena jest zależna od pogody. Aura to specyficzny zestaw objawów neurologicznych, które poprzedzają atak bólu migrenowego. Najczęściej są to zaburzenia widzenia, iskierki, drętwienie ust, języka lub kończyn, silne zawroty głowy. Objawy te nie powinny trwać dłużej niż 30 do 60 minut i powinny zakończyć się przed wystąpieniem bólu głowy. Występują one w 15-20% ataków migreny.
W trakcie migrenowego bólu głowy zwykle występuje nadwrażliwość na światło, dźwięki, zapachy, a także mdłości i wymioty. Ból nasila się w czasie aktywności fizycznej.
Mówimy o migrenie epizodycznej, kiedy ataki występują 2-4 razy w miesiącu i o migrenach chronicznych, kiedy ataki występują częściej niż 14 dni w miesiącu.
Kluczową sprawą jest właściwa diagnoza, w oparciu o dokładny wywiad, badanie neurologiczne i kalendarz bólów głowy. Bardzo istotna jest współpraca między pacjentem a lekarzem – najlepiej neurologiem z doświadczeniem w leczeniu migreny. Prowadzenie dzienniczka migrenowego, ułatwia ocenę uciążliwości ataków i czynników je wywołujących.
Migrena ma w dużym stopniu (50-70%) podłoże genetyczne, ale bywa wyzwalana wieloma czynnikami. Warto zaobserwować, czy występuje po dużym stresie, przed miesiączką, po lekach czy specyficznych pokarmach, np. po czerwonym winie, w ten sposób można zauważyć, co wyzwala i nasila ból migrenowy.
Może zależeć od fazy cyklu miesiączkowego – przed miesiączką i w jej trakcie – rzadziej w ciąży. Nasila się pod wpływem zmęczenia, stresu, zmian pogody, natłoku obowiązków, ale także w wyniku odwodnienia, głodu czy braku snu. To wszystko ma wpływ na to, czy ten atak wystąpi, czy nie.
Bardzo ważne jest więc właściwe rozpoznanie i ustalenie optymalnego leczenia, unikanie nadużywania leków, zarówno tych, ogólnie dostępnych bez recepty, jak i zaleconych przez lekarza.
Tak jak mówiłam, nie każdy ból głowy to migrena. Na przykład istnieją nieco lżejsze, obustronne, tępe bóle głowy, które nazywamy bólami napięciowymi, często zaczynają się od napięcia mięśni karku, związanego ze stresem, napięciem emocjonalnym lub pozycją pracy przy komputerze.
Bóle głowy w potylicy często są pierwszym sygnałem nadciśnienia tętniczego.
No i istnieją jeszcze bardzo rzadkie, klasterowe bóle głowy – bardzo specyficzne i najsilniejsze ze wszystkich. Występują jednostronnie, za okiem, trwają 30-60 min i występują częściej u mężczyzn.
Oczywiście istnieje też ból objawowy, związany z zapaleniem zatok czy grypą, czy innymi schorzeniami zapalnymi, uciskowymi, niedokrwieniem mózgu, a nawet z anemią.
A kiedy często boli nas głowa, to najbardziej boimy się wylewu lub guza mózgu, ale jeżeli to są powtarzające się schematy bólowe, które spełniają kryteria migreny czy napięciowych bólów głowy, to nie ma powodów do niepokoju. Istotne jest wykonanie podstawowych badań krwi, a w razie potrzeby także badań obrazujących mózg i naczynia mózgowe, jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.
Generalnie preferowane jest leczenie doraźne, gdy występuje ból, w miarę możliwości, zanim ból się nasili. Oczywiście lepiej nie brać leków na zapas, ale kiedy czujemy, że ból narasta, to warto szybko przyjąć lek, zanim ból się „rozkręci”. Zdarzają się konieczności podania leków w czopkach czy zastrzykach.
Spektrum leków, które stosuję u pacjentów, zaczyna się od powszechnie dostępnych leków przeciwbólowych, do tych typowo migrenowych, jak tryptany, czy inne leki na receptę nowej generacji, jak gepanty. Dysponujemy coraz lepszymi lekami.
Jeżeli ataki są silne i trudne do kontrolowania, należy rozważyć możliwość leczenia profilaktycznego. Tutaj też mamy różne grupy leków, które lekarz powinien dostosować indywidualnie do pacjenta.
Ja osobiście jestem zwolenniczką holistycznego podejścia do pacjenta, a więc zwrócenia uwagi na całą osobę, jej tryb życia, dietę, przyjmowane leki, choroby przewlekłe, jak nadciśnienie czy insulinooporność. Dlatego podczas wizyty pytam o bardzo wiele rzeczy, np. o występowanie choroby lokomocyjnej, bo to jest bardzo ważny sygnał nadwrażliwości organizmu. Migrenicy mają mózgi nadwrażliwe na bodźce, unikają jaskrawego światła, hałasu, dużych centrów handlowych i dyskotek.
Migrenicy należą do osób bardzo solidnych, pracowitych, ambitnych, odpowiedzialnych i bardzo stresuje ich to, że przez migreny zawodzą bliskich i współpracowników, dlatego ważne jest okazanie im zrozumienia i wsparcia w domu oraz w pracy.
Warto wiedzieć, że migrena to problem dotyczący nie tylko dorosłych, ale i dzieci, i nastolatków. U chłopców występuje nawet w wieku przedszkolnym. U dziewczynek zwykle zaczyna się w okresie dojrzewania.
Ja jestem zawsze zwolenniczką leków „na miarę”, bo kiedy pacjent ma dobrze dobrane leki, to czuje się bezpieczny. Ważne, żeby zawsze mieć ze sobą taki swój żelazny zestaw migrenowy i przyjął leki, jak tylko czuje, że migrena nadchodzi. Nie mając ze sobą leków, czujemy stres, co potęguje ryzyko wystąpienia ataku migreny.
Poruszyła Pani bardzo ważny punkt, czyli współchorobowość migreny. Tak, migrenie bardzo często towarzyszą zaburzenia lękowe, depresyjne, czasem zaburzenia gastryczne, żołądkowe, zaburzenia snu. Duże znaczenie ma racjonalna, regularna dieta, nawodnienie, regularna umiarkowana aktywność fizyczna i czas na relaks. Można dobrze żyć z migreną, ważne, by nie dać się jej przytłoczyć i ograniczyć.
Nadzieja na to, że całkowicie poradzimy sobie z migreną, bez leków, to przecenianie własnych sił. Oczywiście są różne metody, jak akupresura czy akupunktura, okłady, kompresy, zioła, ale trudno mówić o takich zabiegach, kiedy leżymy z ręcznikiem na głowie, wymiotując.
Warto obserwować siebie, oceniać nasilenie ataków migreny i racjonalnie oceniać swoje możliwości.
Najważniejsze jest to, by w miarę możliwości ograniczać ilość ataków, obserwując samego siebie, nie dopuszczać do skumulowania nadmiaru obowiązków, stresów, napięcia, głodu, odwodnienia. Bo tak, jak wspomniałam, to jest wieloczynnikowe schorzenie.
Jeśli migrenie towarzyszą silne mdłości, wymioty, to warto powiedzieć o tym lekarzowi, bo są leki, które działają prokinetycznie czy przeciwwymiotnie, które należy wziąć dużo wcześniej albo dołączyć do leków przeciwbólowych.
Z metod naturalnych w przypadku wymiotów bardzo dobra jest na przykład gorąca woda z imbirem , bo imbir działa przeciwwymiotnie. Ulgę przynosi zimny lub ciepły okład na czoło albo na kark, zależnie od preferencji chorego. Dobrze działa Amol do smarowania skroni. Są też różne ziołowe mieszanki na migrenę, natomiast co do ich skuteczności, jest to bardzo indywidualne.
Rzeczywiście, z wiekiem migreny występują coraz rzadziej i są słabsze, z reguły u mężczyzn wyciszają się wcześniej, a u kobiet po menopauzie. Oczywiście mogą się też przekształcić w innego typu bóle głowy, np. związane ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa lub innymi czynnikami, jak nadciśnienie, choroby serca, choroby endokrynologiczne, jak i zaburzenia nastroju i snu, o czym też musimy pamiętać.
Rozmawiała M. Adamek-Kverneland
Specjalista neurolog, migrenolog. Dr Magdalena Wysocka-Bąkowska ukończyła Akademię Medyczną w Warszawie w 1975 r. i odbyła praktykę studencką w Hiszpanii, Francji, Nigerii, Zambii. Pracowała w Katedrze Neurologii Akademii Medycznej w Warszawie, ukończyła specjalizację z neurologii w 1981 r., uzyskała tytuł doktora za badania hemodynamiki mózgowej w różnych terapiach farmakologicznych w niewydolności naczyń mózgowych. Była zaangażowana w praktykę kliniczną i leczenie udarów oraz badania nad migrenami wywołanymi nitrogliceryną, klasterowymi bólami głowy. W 1980 r. założyła pierwszą Klinikę Migreny i Bólów Głowy w Warszawie. e-mail : mojamigrena@op.pl