Ból brzucha to dolegliwość, która dotyka niemal każdego z nas – zarówno dzieci, jak i dorosłych. Szacuje się, że nawet 10–20% populacji doświadcza przewlekłych lub nawracających bólów brzucha, które często pozostają niezdiagnozowane. Ból brzucha może mieć wiele przyczyn – od błahych, jak niestrawność czy stres, po poważniejsze schorzenia wymagające konsultacji lekarskiej. Dlatego warto wiedzieć, jakie mogą być rodzaje bólu brzucha, co go wywołuje i jak można sobie pomóc domowymi metodami.
Badania opublikowane w czasopiśmie The Lancet Gastroenterology & Hepatology (2020) wskazują, że najczęstsze przyczyny to:
Niestrawność, przejedzenie – zbyt szybkie jedzenie, tłuste lub ciężkostrawne potrawy.
Wzdęcia i nadmiar gazów – często po spożyciu roślin strączkowych, kapusty, napojów gazowanych.
Zatrucie pokarmowe – skażona żywność lub woda, bakterie (np. Salmonella, E. coli).
Refluks, zapalenie żołądka, wrzody – ból często w nadbrzuszu, pieczenie.
Zespół jelita drażliwego (IBS) – przewlekłe bóle, wzdęcia, zmiany rytmu wypróżnień.
Choroby zapalne jelit (Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego).
Zapalenie wyrostka robaczkowego – ostry ból, najczęściej w prawym dolnym kwadrancie brzucha.
Kamica żółciowa – ból w prawym podżebrzu, promieniujący do pleców lub łopatki.
Zapalenie trzustki – silny, opasujący ból.
Ból brzucha może mieć również przyczyny infekcyjne. Powodem może być wirusowe zapalenie żołądka i jelit („grypa żołądkowa”) lub zakażenia bakteryjne.
Co ciekawe, według badań z World Journal of Gastroenterology (2018), około 30% przewlekłych bólów brzucha może mieć podłoże emocjonalne – określane jako ból brzucha powodowany stresem. Hormony stresu, takie jak kortyzol, wpływają na motorykę jelit, co wywołuje skurcze i ból. Stres, lęk, napięcie nerwowe mogą wywoływać lub nasilać ból.
Lekarze wyróżniają kilka charakterystycznych rodzajów bólu brzucha. Ból ostry, zwykle pojawia się nagle, jest intensywny, często wymaga pilnej diagnostyki (np. zapalenie wyrostka, perforacja wrzodu). Ból przewlekły może trwać tygodniami, miesiącami lub latami i może mieć związek z chorobami przewlekłymi, jak zespół jelita drażliwego czy choroby zapalne jelit. Niektórzy pacjenci skarżą się na tępy ból, czyli mniej nasilony, rozlany, często trudny do dokładnego zlokalizowania (np. niestrawność, przewlekłe zapalenie żołądka). Bywa też ból kłujący – ostry, punktowy, często związany z nerwobólem lub stanem zapalnym. Albo ból skurczowy, czyli fale silnego bólu przeplatane chwilami ulgi; typowy np. dla kamicy żółciowej czy nerkowej. Ból opasujący – obejmuje szeroki pas w obrębie brzucha i pleców, charakterystyczny np. przy zapaleniu trzustki.
W zależności od lokalizacji lekarz może wywnioskować powody bólu brzucha i tak gdy boli nas nadbrzusze może to być np. choroba wrzodowa, refluks, choroby wątroby, trzustki. Śródbrzusze to zwykle choroby jelita cienkiego, zapalenie żołądka, podbrzusze to zapalenie pęcherza, choroby jelita grubego i choroby ginekologiczne. Prawy górny bok to może być kamica żółciowa, zapalenie wątroby, lewy górny bok, to problemy ze śledzioną, jelitem grubym. Prawy dolny bok to może być zapalenie wyrostka robaczkowego, a lewy dolny bok – zapalenie uchyłków jelita grubego.
Zanim sięgniemy po leki, warto wypróbować naturalne metody. Badania z Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine (2019) potwierdzają skuteczność niektórych ziół i technik. Sprawdzone przez wielki zioła na ból brzucha i wzdęcia, to mięta pieprzowa, która działa rozkurczowo i przeciw wzdęciom. Badanie opublikowane w Journal of Clinical Gastroenterology (2014) wykazało, że olejek miętowy istotnie łagodzi objawy IBS, w tym ból brzucha. Rumianek łagodzi stany zapalne, a koper włoski i kminek wspierają trawienie i redukują gazy. Badania potwierdzają, że może łagodzić skurczowe bóle brzucha, zwłaszcza u niemowląt i dorosłych. Przydatne też okazują się takie przyprawy jak imbir i kurkuma. Imbir działa rozgrzewająco i rozkurczowo, a kurkuma przeciwzapalnie. Dodatkowo dobroczynne działanie uspokajające dla przewodu pokarmowego wykazuje melisa lekarska. A korzeń lukrecji przyczynia się do ochrony błony śluzowej żołądka. Badania potwierdzają, że anyż łagodzi wzdęcia, działa rozkurczowo i poprawia trawienie, natomiast tymianek i majeranek mają właściwości antybakteryjne i wspomagają procesy trawienne.
Dobrym wsparciem dla regulacji trawienia i pH jest też ocet jabłkowy, zaleca się spożywanie 1Ł octu z ciepłą wodą przed posiłkiem. Naturalnym wsparciem dla żołądka jest też soda oczyszczona, która neutralizuje nadmiar kwasu żołądkowego.
W przypadku skurczowych bólów brzucha z pomocą może nam pospieszyć też ciepły termofor przykładany na brzuch. Badanie z 2018 roku (Journal of Clinical Nursing) potwierdziło, że ciepło znacznie redukuje ból menstruacyjny i skurcze jelit.
Wskazany jest też masaż brzucha – ruchy okrężne zgodnie z ruchem wskazówek zegara mogą poprawić pasaż jelitowy i złagodzić stres. Tak prosta rzecz jak wypicie ciepłej wody (z dodatkiem cytryny lub aloesu) często ułatwia trawienie i redukuje wzdęcia.
Warto zadbać o to, by w naszej diecie znalazły się probiotyki, które wzbogacą naszą florę jelitową. Ich źródłem są kiszonki oraz kombucha.
Według badań z Frontiers in Psychiatry (2020), stres i lęk mogą nasilać objawy bólu brzucha, zwłaszcza u osób z zespołem jelita drażliwego. Dlatego warto włączyć techniki relaksacyjne (joga, medytacja, oddychanie przeponowe), lekką aktywność fizyczną (spacery, pływanie), i zadbać o zdrowy sen i regularny rytm dnia.
Nie należy lekceważyć niektórych rodzajów bólu brzucha, szczególnie jeśli jest to bardzo silny lub nagły ból brzucha. Również ból brzucha i mdłości z wymiotami, gorączka, krew w stolcu, czy przewlekły ból brzucha trwający tygodniami. Należy zgłosić się do lekarza, a nie próbować leczyć się samodzielnie. Pamiętajmy, że przewlekły lub bardzo silny ból brzucha zawsze wymaga konsultacji medycznej.
