Współczesna fitoterapia coraz częściej skupia uwagę na roślinnych metabolitach wtórnych – związkach, które nie pełnią bezpośredniej roli w podstawowych procesach życiowych roślin, lecz stanowią ich chemiczną tarczę ochronną przed patogenami, promieniowaniem UV czy innymi szkodliwymi substancjami. Okazuje się, że te same substancje mogą wywierać korzystny wpływ na zdrowie człowieka, w tym wykazywać działanie wspomagające w profilaktyce nowotworów. Mechanizmy ich działania są złożone: od neutralizowania wolnych rodników, przez hamowanie proliferacji komórek nowotworowych, aż po modulację procesów zapalnych i wspieranie naturalnej apoptozy.
Wśród najlepiej poznanych grup bioaktywnych metabolitów roślinnych na szczególną uwagę zasługują polifenole, a wśród nich flawonoidy, kwasy fenolowe i lignany. Flawonoidy, obecne m.in. w zielonej herbacie, owocach jagodowych czy skórce cebuli, działają jako silne przeciwutleniacze, zmniejszając stres oksydacyjny – jeden z czynników sprzyjających mutacjom DNA. Lignany z siemienia lnianego, dzięki swoim właściwościom fitoestrogenowym, mogą łagodzić wpływ nadmiaru estrogenów na tkanki wrażliwe hormonalnie, a tym samym wspierać profilaktykę raka piersi.
Kolejną grupą o udokumentowanym potencjale przeciwnowotworowym są terpenoidy i karotenoidy, obecne w marchwi, dyni, pomidorach czy roślinach aromatycznych. Likopen z pomidorów jest szczególnie ceniony w kontekście ochrony przed rakiem prostaty, a β-karoten – jako prekursor witaminy A – wspiera prawidłowe różnicowanie komórek nabłonkowych. Warto też wspomnieć o monoterpenach z olejków eterycznych cytrusów i mięty, które w badaniach laboratoryjnych wykazywały zdolność do hamowania wzrostu komórek nowotworowych.
Nie można pominąć również alkaloidów i glukozynolanów. Alkaloidy roślinne, jak winkrystyna czy winblastyna z barwinka różowego, znalazły zastosowanie w onkologii konwencjonalnej jako składniki leków cytostatycznych. Glukozynolany, obecne w warzywach kapustnych, ulegają w organizmie przekształceniu do izotiocyjanianów i indoli, które pobudzają enzymy detoksykacyjne w wątrobie i wspierają usuwanie kancerogenów z organizmu.
Choć badania nad bioaktywnymi metabolitami roślinnymi wciąż trwają, a ich skuteczność w leczeniu nowotworów wymaga dalszych, rygorystycznych potwierdzeń klinicznych, to już dziś wiadomo, że bogata w warzywa, owoce, zioła i przyprawy dieta może stanowić ważny element profilaktyki. Włączenie do codziennego jadłospisu zielonej herbaty, siemienia lnianego, przypraw takich jak kurkuma czy oregano, a także świeżych owoców jagodowych i warzyw kapustnych, może być prostym, naturalnym wsparciem dla mechanizmów obronnych organizmu.
W świecie roślin kryje się ogromne bogactwo związków chemicznych, które przez tysiące lat ewolucji powstały jako ochrona przed zagrożeniami środowiska. Dziś człowiek, sięgając po rośliny w formie żywności, naparów czy preparatów zielarskich, może czerpać z tej samej strategii natury, wspierając zdrowie w sposób delikatny, a zarazem niezwykle skuteczny. Być może wśród liści, korzeni i nasion roślin, które od wieków towarzyszą człowiekowi, kryją się jeszcze nieodkryte klucze do walki z chorobami XXI wieku.
Badania prowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Hiroszimie (Hiroshima University) zostały opublikowane w czasopiśmie International Journal of Molecular Sciences
Odkryto, że po fermentacji ekstraktu z liści stewii przy pomocy bakterii Lactobacillus plantarum SN13T (pochodzących z liści bananowca), powstaje nowy związek bioaktywny — ester metylowy kwasu chlorogenowego (CAME).
Związek ten skutecznie:
– Hamuje wzrost komórek raka trzustki (linia PANC-1),
– Powoduje zatrzymanie cyklu komórkowego i indukcję apoptozy (śmierci zaprogramowanej),
– Jednocześnie nie uszkadza zdrowych komórek nerkowych (HEK-293)
– Zwiększa ekspresję białek promujących śmierć komórkową,
– Tłumi pro-przeżyciowe białka (np. Bcl-2),
– Powoduje zatrzymanie podziału komórek nowotworowych oraz spowolnienie migracji – co może ograniczyć przerzuty
Fermentacja umożliwia „odblokowanie” właściwości antyrakowych stewii, przekształcając ją dzięki biotransformacji mikrobiologicznej w silną substancję o selektywnym działaniu przeciwnowotworowym — bez toksycznego wpływu na zdrowe komórki.
Wyniki te dotyczą badań laboratoryjnych in vitro. Kolejnym krokiem będą testy na modelach zwierzęcych (np. na myszach), a później — jeśli okażą się obiecujące — badania kliniczne na ludziach
Przeczytaj również: „Co łączy rumianek i lipidy?”
Ekspert z NYU Langone przestrzega, że chociaż wyniki są ciekawe, to do ich praktycznego zastosowania potrzeba jeszcze potwierdzenia skuteczności i bezpieczeństwa w warunkach in vivo
Inni specjaliści również podkreślają, że takie badania dopiero otwierają drogę do nowych terapii — ale potrzebują potwierdzenia w dalszych etapach badań
Fermentowany ekstrakt ze stewii, dzięki procesowi biotransformacji prowadzonemu przez bakterie Lactobacillus plantarum SN13T, tworzy związek CAME, który selektywnie niszczy komórki raka trzustki, nie szkodząc komórkom zdrowym. To odkrycie, choć wstępne, otwiera obiecującą ścieżkę w biotechnologii roślinnej i fitoterapii przeciwnowotworowej. Na drodze do terapeutycznego zastosowania jeszcze wiele badań, ale ten kierunek zapowiada się bardzo obiecująco.
Redaktor prowadzący, dziennikarka tematyki zdrowia, uroda i wellness.