Większość z nas nie potrafi oprzeć się słodkiej pokusie. Przemysł spożywczy, a szczególnie producenci żywności dla dzieci, zarabiają krocie na tej słabości. Nawet w gotowych daniach dla niemowląt znajdziemy cukier dodawany do smaku, co w daniach dla starszych dzieci jest już normą. Na szczęście świadomość społeczna rośnie i coraz więcej rodziców rozumie, jak bardzo nadmiar słodyczy może być szkodliwy dla dzieci i nich samych. Warto więc ograniczyć udział cukru w codziennej diecie.
Wszechobecna biała słodycz
Cukier to nie tylko batoniki, ciastka, czekolada i cukierki. Rafinowany cukier lub syrop glukozowo-fruktozowy jest w kaszkach dla dzieci, ketchup’ie, smakowych płatkach śniadaniowych, dżemach, gotowych daniach, sokach owocowych i napojach gazowanych, słodkich smarowidłach do pieczywa i w samym pieczywie, jogurtach i serkach owocowych, dodawany jest też do produktów konserwowanych. Jeśli spojrzymy na skład gotowych pokarmów, w większości na liście będzie znajdował się cukier lub inna substancja odpowiadająca za słodki smak.
Negatywne skutki dla organizmu
Zjedzenie słodkiej przekąski sprawia, że w organizmie wzrasta poziom insuliny, czyli hormonu odpowiedzialnego za obniżenie poziomu cukru we krwi. Nagły wyrzut insuliny powoduje raptowny spadek poziomu cukru, a co za tym idzie senność, rozdrażnienie i głód. W ten sposób, podając dziecku zdawałoby się niewinne, reklamowane jako zdrowe, słodkie posiłki nakręcamy spiralę pojadania, która w konsekwencji prowadzi do nadwagi i otyłości, a często również do cukrzycy. Nieprawidłowa masa ciała i cukrzyca, to tylko niektóre negatywne następstwa zjadania nadmiernej ilości słodyczy. Poniżej najważniejsze z nich:
Szkodzi zębom. Prowadzi nie tylko do próchnicy, ale też do chorób dziąseł.
Wywołuje bóle brzucha u dzieci. Podrażnia błonę śluzową żołądka, prowadząc do wzrostu kwasowości soku żołądkowego. Dodatkowo takie podrażnienie przewodu pokarmowego może powodować większe odczuwanie głodu, który dzieci zaspokajają, jedząc kolejne porcje słodyczy.
Zakwasza organizm, a w efekcie prowadzi do uczucia zmęczenia i osłabienia. Zakwaszenie organizmu sprzyja też schorzeniom układu pokarmowego i kostnego.
Ogranicza wchłanianie niektórych składników pokarmowych. Przede wszystkim witaminy B1, ale też chromu, magnezu, wapnia i cynku. Skutkiem niedoboru ważnych składników mineralnych w codziennej diecie jest niedożywienie, choroby cywilizacyjne i zaburzenia przemiany materii, które mogą prowadzić do nadwagi i otyłości.
Powoduje chroniczne zmęczenie, osłabienie odporności, nadpobudliwość i zaburzenia rytmu snu, co wpływa nie tylko na zdrowie fizyczne dziecka, ale również na jego zdolność przyswajania wiedzy i koncentrację.
Hamuje apetyt na inne produkty. Jedząc słodycze, dzieci mają ochotę na więcej słodkości. W ten sposób często pomijają pełnowartościowe posiłki lub zamieniają ja na słodkie dania. Prowadzi to do niedoboru wielu składników odżywczych i niedożywienia, które dla rozwijającego się organizmu są szczególnie niebezpieczne (niedożywienie może występować również wtedy, gdy dziecko ma nadwagę lub otyłość).
Najnowsze badania wskazują, że nadmierne spożycie cukru może być również przyczyną chorób serca, szybszego starzenia organizmu, osłabienia pamięci oraz alergii i nietolerancji pokarmowych, a także chorób tarczycy.
Słodycze albo zdrowie
Trzeba silnej woli, by nauczyć się wybierać właściwe produkty. Ważna jest też świadomość, że odmawiając dziecku odrobiny przyjemności, dajemy mu w prezencie zdrowie. Poza tym, zdrowa dieta nie musi oznaczać całkowitego wykluczenia słodkiego smaku.
Naturalne zamienniki
Wyrzeczenie się słodyczy dla wielu osób wydaje się wyzwaniem niemożliwym do zrealizowania. Tymczasem zawsze warto ograniczyć ilość spożywanego cukru. Kupując gotowe produkty, należy uważnie czytać skład i wybierać te, w których cukru jest najmniej. A najlepiej słodkie przekąski i desery robić samodzielnie w domu. Zamienników cukru jest wiele. Różnią się między sobą ceną, słodkością, konsystencją, zastosowaniem, ale też kalorycznością. Przyjrzyjmy się tym, które można kupić w niemal każdym markecie.
Ksylitol (cukier brzozowy) to substancja słodząca pozyskiwana z soku brzozowego i kukurydzy. Występuje też w innych roślinach, na przykład w truskawkach. Sprzedawany jest w postaci kryształków. Ma niski indeks glikemiczny oraz 30 procent mniej kalorii niż tradycyjny cukier. Nie wywołuje próchnicy, a niektóre badania sugerują, że zapobiega chorobom jamy ustnej. Jest bezpieczny, zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Świetnie znosi wysokie temperatury, dlatego dobrze sprawdza się jako zamiennik w domowych ciastach. W smaku nie rożni się od białego cukru. Spożyty w dużych ilościach może mieć działanie przeczyszczające.
Stewia to roślina rosnąca w obu Amerykach. Jej liście zawierają stewiozydy, które są nawet 300 razy słodsze od cukru i praktycznie bezkaloryczne. W sprzedaży występuje w postaci sproszkowanych liści, płynu, tabletek i proszku. Stewię można hodować również w ogródku lub w doniczce i korzystać ze świeżych liści. Ma gorzkawy posmak, szczególnie wyczuwalny w ciepłych produktach, co nie wszystkim odpowiada. Najlepiej sprawdza się do słodzenia deserów, lodów i napojów owocowych. Jest najlepszym zamiennikiem cukru dla osób będących na diecie redukcyjnej i diabetyków. Należy uważnie czytać skład słodzików ze stewią, bowiem często jako nośnik wykorzystywane są inne cukry.
Miód produkują pszczoły. Ma charakterystyczną konsystencję i smak. Niestety ma więcej kalorii niż biały cukier, a jego indeks glikemiczny jest zależny od pochodzenia. Posiada jednak wiele zalet. Jest bogaty w witaminę C, witaminy z grupy B oraz potas, cynk, fosfor, żelazo, wapń i magnez. Badania wskazują na jego działanie przeciwzapalne i bakteriobójcze. Jako zdrowszy zamiennik cukru sprawdza się tylko dla osób niebędących na diecie redukcyjnej. Nie jest też wskazany dla osób z chorobami żołądka, bowiem może powodować podrażnienia błon śluzowych.
Syrop klonowy uzyskuje się przez odparowanie soku pobranego z pnia klonu. Zawiera 34 substancje korzystne dla zdrowia, w tym witaminę B2, cynk i wapń. Zawarte w nim związki fenolowe mają działanie antyoksydacyjne i przeciwdziałają cukrzycy. Można go wykorzystać jako zamiennik białego cukru, zarówno w daniach na ciepło, jak i na zimo. Jego jedyna wada to wysoka cena.
Syrop z agawy jest produkowany w przede wszystkim w Meksyku. To sok roślinny o niskim indeksie glikemicznym prawie cztery razy słodszy od cukru. Zawiera wiele substancji mineralnych oraz błonnik. Ma bardzo delikatny i niedominujący smak oraz słomkowy kolor. Trudno go uznać za dobry zamiennik cukru, ponieważ zawiera do 90 procent fruktozy, co może niekorzystnie wpływać na zdrowie. W niewielkich ilościach nie powinien jednak zaszkodzić.
Cukier trzcinowy uznawany jest za zdrowszą odmianę cukru białego. Niesłusznie, bo to ten sam cukier. Pozostawiono w nim na etapie produkcji niewielkie ilości melasy, która barwi go na brązowo. Dzięki niej cukier brązowy zawiera śladowe ilości minerałów, jednak nie jest to różnica znacząca. Zamiana cukru białego na jego ciemniejszy odpowiednik nie wniesie wiele dobrego do diety. Ma natomiast ciekawy, karmelowy smak. Jeśli szukamy zdrowego odpowiednika cukru, warto się zastanowić nad innymi podanymi tu możliwościami.
Porównanie popularnych substancji słodzących
| Kalorie w 100g | Indeks glikemiczny | Wskazania dla diabetyków | Główne substancje odpowiadające za słodki smak | |
| Cukier biały | 380 | 70 | nie | sacharoza |
| Miód | 304 | 40-87 | nie | glukoza i fruktoza |
| Ksylitol | 240 | 8 | tak | alkohol polihydroksylowy (cukrol) |
| Stewia | <1 | 3 | tak | glikozydy stewiolowe |
| Syrop klonowy | 260 | 65 | nie | do 70% sacharozy oraz glukoza i fruktoza |
| Syrop z agawy | 310 | 11 | nie | do 90% fruktozy oraz glukoza |
| Cukier brązowy | 370 | 78 | nie | sacharoza |
Przeczytaj także: Jakie produkty barwią zęby
