Kortyzol jest bardzo ważnym hormonem dla naszego organizmu, jednakże w nadmiarze i niedoborze bardzo nam szkodzi. Jak działa kortyzol i jak możemy go obniżać naturalnymi metodami, a w szczególności za pomocą ziół i ziołowych naparów?
Kortyzol, nazywany „hormonem stresu”, pełni w organizmie niezwykle ważną rolę. Reguluje metabolizm glukozy, ciśnienie krwi, wpływa na pracę układu odpornościowego i pomaga reagować w sytuacjach zagrożenia. Problem pojawia się wtedy, gdy jego poziom jest przewlekle podwyższony – co często bywa skutkiem długotrwałego stresu, niewyspania czy nadmiernego wysiłku. Zbyt wysoki kortyzol sprzyja tyciu, pogarsza nastrój, osłabia odporność i przyspiesza procesy starzenia. Nic więc dziwnego, że coraz częściej pojawia się pytanie: jak naturalnie obniżyć kortyzol? Jedną z odpowiedzi są właśnie rośliny lecznicze.
Fitoterapia od wieków towarzyszy człowiekowi w radzeniu sobie z napięciem i zmęczeniem. Zioła na obniżenie kortyzolu działają na kilka sposobów: uspokajają układ nerwowy, wspierają nadnercza, regulują rytm snu i czuwania, a także zmniejszają negatywne skutki stresu oksydacyjnego. Niektóre z nich zaliczamy do adaptogenów – grupy roślin, które pomagają organizmowi lepiej przystosować się do stresujących warunków. Mamy zatem zioła i rośliny lecznicze uspokajające i relaksujące i zioła adaptogenne.
Pojęcie adaptogenów zrobiło w ostatnich latach zawrotną karierę, choć w medycynie naturalnej znane jest od stuleci. Adaptogeny na obniżenie kortyzolu pomagają organizmowi utrzymać homeostazę, czyli równowagę, nawet wtedy, gdy jesteśmy narażeni na długotrwałe obciążenia psychiczne lub fizyczne. Najczęściej stosowane adaptogeny to ashwagandha, różeniec górski, żeń-szeń oraz maca.
Ashwagandha – silny adaptogen, obniża kortyzol, poprawia sen.
Różeniec górski – redukuje zmęczenie i wspiera koncentrację.
Żeń-szeń – wzmacnia, obniża kortyzol, poprawia odporność.
Maca – wspiera gospodarkę hormonalną i dodaje energii.
Melisa – uspokaja, ułatwia zasypianie.
Kurkuma – działa przeciwzapalnie i stabilizuje układ nerwowy.
Lukrecja – wpływa na metabolizm kortyzolu, wymaga ostrożności.
Passiflora, lawenda, rumianek – delikatne wsparcie w stresie.
Najprostszym sposobem korzystania z roślin są napary ziołowe na obniżenie kortyzolu. Herbatki z melisy, passiflory, lawendy czy rumianku delikatnie redukują napięcie i pomagają zasnąć. Z kolei napary z adaptogenów, takich jak ashwagandha czy różeniec, działają mocniej i wspierają układ nerwowy w dłuższej perspektywie.
Przeczytaj również: „Grzyby adaptogenne – tajemnice wrośniaka, chagi, reishi i soplówki jeżowatej”
Ashwagandha (Withania somnifera) to zioło wywodzące się z Ajurwedy. Badania naukowe wskazują, że regularne stosowanie ashwagandhy może znacząco obniżać poziom kortyzolu, poprawiać jakość snu i wspierać pamięć oraz koncentrację. W praktyce oznacza to większą odporność na stres i lepsze samopoczucie. Nic dziwnego, że ashwagandha jest jednym z najczęściej wybieranych suplementów ziołowych na obniżenie kortyzolu.
Różeniec górski (Rhodiola rosea) to kolejny adaptogen o silnym działaniu przeciwstresowym. Różeniec górski w kontekście kortyzolu to temat wielu badań, które wskazują, że roślina ta zmniejsza zmęczenie, poprawia nastrój i chroni układ nerwowy. Szczególnie poleca się go osobom żyjącym w szybkim tempie, narażonym na intensywną pracę umysłową.
Żeń-szeń (Panax ginseng) znany jest przede wszystkim jako naturalny środek wzmacniający. Jednak równie istotne jest jego działanie adaptogenne. Żeń-szeń a kortyzol to zależność dobrze opisana w literaturze naukowej: roślina pomaga obniżać poziom hormonu stresu, zwiększa wydolność fizyczną i poprawia odporność.
Maca (Lepidium meyenii), korzeń rosnący w Andach, często określana jest jako „superfood”. Oprócz działania wzmacniającego, maca wykazuje właściwości adaptogenne i wpływa na kortyzol – obniżając jego poziom, wspierając gospodarkę hormonalną i dodając energii.
Nie tylko egzotyczne adaptogeny są pomocne w walce ze stresem. Popularna melisa w zderzeniu z kortyzolem to połączenie, które zna wiele osób sięgających po ziołową herbatę na uspokojenie. Melisa działa delikatniej niż adaptogeny, ale regularnie stosowana obniża napięcie nerwowe, wspomaga zasypianie i w ten sposób reguluje poziom kortyzolu.
Kurkuma, znana przede wszystkim jako przyprawa i naturalny przeciwzapalny antyoksydant, również może wspierać równowagę hormonalną. Kurkuma może mieć wpływ na poziom kortyzolu. Jako aktywny składnik działa ochronnie na układ nerwowy i sprzyja stabilizacji poziomu hormonu stresu.
Lukrecja to nieco bardziej skomplikowany temat. Korzeń lukrecji może wpływać na metabolizm kortyzolu, spowalniając jego rozkład w organizmie. Dlatego w niektórych przypadkach stosuje się ją wspomagająco, ale przy nadmiernym poziomie hormonu wymaga ostrożności. To zioło, które najlepiej stosować pod okiem specjalisty.
Wygodną formą są także suplementy ziołowe na obniżenie kortyzolu – kapsułki lub ekstrakty standaryzowane, w których łatwiej kontrolować dawkę. Na rynku zielarskim dostępne są preparaty jedno- i wieloskładnikowe zawierające adaptogeny, melisę, chmiel czy witaminy wspomagające układ nerwowy. Warto pamiętać i o takiej formie podawania wyabstrahowanych ziół.
Nie można zapominać także o stylu życia. Sama fitoterapia nie wystarczy, jeśli na co dzień żyjemy w ciągłym pośpiechu i śpimy po kilka godzin. Dieta i zioła na kortyzol to duet, który działa najlepiej. Ograniczenie kawy, alkoholu i przetworzonej żywności oraz wzbogacenie diety w produkty bogate w magnez, witaminy z grupy B i kwasy omega-3 znacząco wspiera roślinne terapie. Unikajmy różnych używek, substancji o działaniu pobudzającym, a znajdźmy najodpowiedniejszą dla siebie formę wypoczynku, relaksacji, terapii, przy jednoczesnym odpowiednim, racjonalnym odżywianiu się, dożywianiu swojego mózgu i systemu nerwowego oraz ciała i wysypianiu się odpowiednia ilość godzin.
