Późna menopauza definiowana jest jako menopauza po 55. roku życia, a przerwa od ostatniego krwawienia miesięcznego trwa ponad 12 miesięcy. Może ona mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki dla zdrowia. Może ona mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki dla zdrowia. Pozytywnie wpływa na kondycję kości i zmniejsza ryzyko osteoporozy dzięki dłuższej obecności estrogenów w organizmie. Z drugiej strony, może zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów hormonozależnych, takich jak rak piersi czy rak trzonu macicy.
Plusy późnej menopauzy to dłuższa ochrona przed chorobami sercowo-naczyniowymi. Dzięki estrogenom, które są produkowane przez jajniki, dłuższy okres krwawienia ma ochronny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, kobieta jest lepiej chroniona przed osteoporozą, a jej libido jest na wysokim poziomie. Późniejsze zakończenie produkcji estrogenu może opóźnić rozwój chorób serca czy osteoporozy, ale też choroby Alzheimera.
Choć naturalne poczęcie staje się coraz trudniejsze w miarę starzenia się organizmu, późna menopauza oznacza, że kobieta może dłużej zachować płodność. Działanie estrogenów poprawia też i polepsza jakość życia, szczególnie poziom libido pozostaje w optymalnym zakresie. Niektóre kobiety zgłaszają lepsze samopoczucie i wyższą jakość życia dzięki opóźnionemu wystąpieniu objawów menopauzalnych, takich jak uderzenia gorąca czy zmiany nastroju. Dłużej zachowują lepszą pamięć krótką i koncentrację.
Estrogeny mają też pozytywny wpływ na skórę, pomagając w utrzymaniu jej elastyczności i nawilżenia. Późna menopauza może opóźnić pojawienie się zmarszczek i utratę jędrności skóry. Jednak głównym czynnikiem niszczącym strukturę kolagenu jest proces glikacji, czyli wysokie poziomy glukozy/fruktozy.
1. Wyższe ryzyko raka piersi, ponieważ ekspozycja organizmu na estrogeny jest dłuższa. Estradiol może sprzyjać wzrostowi komórek rakowych szczególnie tych wrażliwych receptorów komórek nowotworowych. Warto jednak zawczasu wykonać badania określające ryzyko zachorowania na nowotwory. Będzie to:
– ocena 70 mutacji genetycznych
– onkopakiet 6 pierwiastków we krwi
– oraz wykluczenie insulinooporności (na podstawie badań krwi: próby wątrobowe, HOMA-IR, HbA1c, profil lipidowy czy test 75 g glukozy i insulina).
2. Zwiększone ryzyko raka endometrium. Podobnie jak w przypadku raka piersi dłuższa ekspozycja na estrogen może zwiększać ryzyko raka endometrium (błony śluzowej macicy). Szczególnie narażone są osoby z nadwagą czy otyłością, co może sugerować występowanie też insulinooporności.
Podsumowując, późna menopauza ma swoje zalety, szczególnie w kontekście zdrowia serca i kości, ale wiąże się również z pewnym zwiększonym ryzykiem zdrowotnym, zwłaszcza jeśli chodzi o rozwój niektórych nowotworów. To ryzyko jednak można z dużym prawdopodobieństwem oszacować i odpowiednio zmodyfikować zachowania, wprowadzając zdrową dietę, aktywność fizyczną czy radzenie sobie ze stresem. Stres jest jednym z silniej działających czynników, które przyspieszają menopauzę. Im wyższy poziom kortyzolu, tym niższy poziom estrogenów. Tutaj równowaga powinna być zachowana. Radzenie sobie ze stresem jest więc kluczowe dla zdrowia i ryzyka chorób metabolicznych oraz zaburzeń hormonalnych. Niektóre badania sugerują, że estrogen może mieć ochronny wpływ na mózg, co może zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób neurodegeneracyjnych, takich jak np. choroba Alzheimera. Późna menopauza może przedłużyć ten ochronny efekt.
Późna menopauza może dać kobiecie więcej czasu na adaptację do zmian związanych ze starzeniem się jej organizmu, co może być korzystne dla zdrowia psychicznego i emocjonalnego. Dzięki dłuższemu okresowi produkcji hormonów, wiele kobiet czuje się bardziej energicznie, są mniej narażone na wahania nastroju oraz depresję, co może poprawić ogólną jakość życia. Mają większą ochotę na aktywność fizyczną. Każda kobieta doświadcza menopauzy inaczej, dlatego te korzyści mogą różnić się w zależności od indywidualnych predyspozycji i stylu życia.
Pogorszenie stanu psychicznego u kobiet w okresie menopauzy może wynikać z wielu czynników, zarówno biologicznych, jak i psychospołecznych.
Zmiany hormonalne, często związane z zaburzoną pracą tarczycy, nadmiernym wydzielaniem prolaktyny czy wysokimi poziomami kortyzolu. Spadek poziomu dotychczas ochronnie działających estrogenów i progesteronu może wpływać na neurotransmitery w mózgu, takie jak serotonina, co prowadzi do wahań nastroju, drażliwości, a nawet depresji.
Objawy fizyczne menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, bezsenność, zmęczenie i suchość pochwy, mogą powodować stres i pogorszenie jakości życia, co negatywnie wpływa na samopoczucie psychiczne. Dodatkowo spadek libido i niechęć do współżycia czy ból podczas stosunków może pogarszać jej kondycję psychiczną.
Zmiany w tożsamości i samoocenie to również ważny aspekt, bowiem dla wielu kobiet menopauza jest czasem refleksji nad starzeniem się, zmianami w ciele i rolami społecznymi, co może prowadzić do kryzysów tożsamości i obniżenia samooceny. Niska samoocena nie ułatwia poprawy sytuacji.
Zmniejszenie aktywności fizycznej niekorzystnie wpływa na stan fizyczny i emocjonalny. Wraz z wiekiem często maleje poziom aktywności fizycznej, co może prowadzić do gorszego samopoczucia psychicznego, ponieważ regularne ćwiczenia są kluczowe dla zdrowia psychicznego. Codzienny spacer przez 15 minut wydłuża życie o trzy lata, a półgodzinny o pięć lat. Jest to potwierdzone dużymi badaniami i ich metaanalizami. Aktywność fizyczna naprawia cztery z ośmiu mechanizmów prowadzących do zaburzeń zdrowia.
Zmiany społeczne i życiowe można wykorzystać na realizację własnych planów odkładanych przez całe życie ze względu na różne obowiązki. Nie pozwalaliśmy sobie na przyjemność częstych wyjazdów i zdobienia czegoś tylko dla siebie, dla swojego ciała czy ducha. Warto zapytać się siebie, co jest dla mnie ważne. Zacząć realizować swoje pasje, a nie naśladować celebrytów z mediów społecznościowych. Okres menopauzy często zbiega się z innymi dużymi zmianami w życiu, takimi jak dorastanie dzieci, opieka nad starzejącymi się rodzicami, a nawet przejście na emeryturę, co może być źródłem stresu i niepokoju. Odnalezienie siebie, swojej osoby i jej pragnień jest w tym czasie kluczowe, bo daje nadzieję, że ta druga część życia może być piękniejsza, świadoma i dla nas samych pełna pasji i odkryć.
Przede wszystkim najtaniej i najprościej będzie zaplanować codzienną aktywność fizyczną. Regularne ćwiczenia, takie jak spacer, joga, pływanie czy trening siłowy, mogą znacząco poprawić nastrój, zmniejszyć stres i poprawić jakość snu. Pierwsze początki mogą być trudne, ale w miarę postępów bardzo zachęcające są efekty poprawy stanu zdrowia. Bardzo ważna jest też zdrowa dieta oparta o ekologiczne warzywa i pozbawiona żywności wysoko przetworzonej. Spożywanie zrównoważonej diety, bogatej w ekologiczne warzywa, oleje, oliwę, zioła, zdrowe tłuszcze (np. omega-3) oraz białko może wspierać zdrowie mózgu i stabilizować nastrój. Ważna jest też suplementacja probiotyków, ponieważ badania pokazują, że takie działanie pozwala regenerować się tkance nerwów mózgu. Dzięki temu też żyjemy dłużej.
Również ważne jest utrzymywanie bliskich relacji z rodziną, przyjaciółmi oraz uczestnictwo w grupach wsparcia dla kobiet w okresie menopauzy. Może to być bardzo pomocne w radzeniu sobie z emocjonalnymi wyzwaniami tego okresu. Wspólne aktywności są najlepszym rozwiązaniem.
Techniki relaksacyjne są bardzo polecane ze względu na to, że medytacja, głębokie oddychanie, relaksacja mięśni czy trening uważności mogą pomóc w radzeniu sobie ze stresem i poprawie samopoczucia psychicznego. Można też wspierać się ashwagandhą w kroplach dwa razy dziennie po trzy krople pod język, aby wyciszyć nadmierne emocje i ułatwić zasypianie.
Konsultacja z psychologiem lub terapeutą może pomóc w radzeniu sobie z depresją, lękiem czy innymi problemami psychicznymi. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest szczególnie skuteczna w leczeniu depresji i lęków.
Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) jest wskazana indywidualnie, po konsultacji z lekarzem i na podstawie oszacowania ryzyka oraz potrzeb. W niektórych przypadkach, po konsultacji z lekarzem, hormonalna terapia zastępcza może być stosowana w celu złagodzenia objawów menopauzy, co może również pozytywnie wpłynąć na samopoczucie psychiczne. Jest też opcja zbadania poziomu DHEA i ewentualne jego stopniowe uzupełnianie i monitorowanie, co może poprawić sytuację ogólnej jakości życia. DHEA jest bowiem syntetyzowane przez nadnercza i organizm sam wytwarza z nich potrzebne estrogeny. Po około 40. roku życia coraz mniej powstaje DHEA, więc możliwe jest jego uzupełnienie w razie wskazań.
Regularny sen powinien trwać 7-9 godzin, aby w tym czasie mózg mógł zresetować swój metabolizm. Wprowadzenie regularnych godzin snu oraz praktykowanie zdrowych nawyków związanych ze snem (np. unikanie kofeiny przed snem czy kilku kaw dziennie, relaks przed pójściem spać, wyłączenie niebieskiego światła monitorów) może pomóc w zapobieganiu bezsenności i poprawie nastroju.
Zmiany psychiczne w okresie menopauzy mogą być wyzwaniem, ale z odpowiednim wsparciem i zdrowym stylem życia możliwe jest utrzymanie dobrego samopoczucia i jakości życia.
Doktor nauk medycznych, specjalista ginekolog-położnik, absolwent Gdańskiej Akademii Medycznej z 35-letnim doświadczeniem. Autor książek, gdzie jest podana lista badań holistycznej oceny zdrowia.