Tarczyca jest jednym z najważniejszych gruczołów w organizmie. Wytwarza niezbędne dla zapewnienia homeostazy hormony: trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4) i kalcytoninę. Substancje te oddziałują na niemal każdy narząd ludzkiego ciała, wpływają na poziom energii i emocje. Niedoczynność tarczycy powoduje ciągłe zmęczenie, apatię, senność, a nawet depresję. Z kolei za duże stężenie T3 i T4 zaburza naturalny rytm okołodobowy sen-czuwanie, sprzyja odczuwaniu niepokoju, lęku i rozdrażnienia.
Objawy chorób tarczycy są wyjątkowo niespecyficzne. Mało kto za pierwszym razem powiąże uczucie znużenia, wahania nastrojów czy wypadanie włosów z dysfunkcją tego gruczołu. Zwłaszcza problemy z regularnością cyklów miesiączkowych, wahania nastroju czy uderzenia gorąca bywają mylone z początkiem menopauzy. Aby wykluczyć lub potwierdzić taką ewentualność, konieczne jest określenie poziomu hormonów we krwi. Nadczynności i niedoczynności tarczycy, choroby Gravesa-Basedowa czy Hashimoto lekceważyć nie wolno. Szybkie rozpoznanie i podjęcie leczenia są niezbędne, by zachować zdrowie i dobre samopoczucie.
Powodem do niepokoju powinien być wyczuwalny obrzęk w przedniej części szyi. Wole może wiązać się zarówno z nadczynnością, jak i niedoczynnością gruczołu. W skrajnych przypadkach świadczy o obecności nowotworów i guzów rozwijających się wewnątrz tkanki. Zastanowić też powinny wahania ciężaru ciała. Jeżeli mimo braku zmian w diecie i stylu życia człowiek tyje, może to sugerować niedoczynność tarczycy. Nagłe chudnięcie może być natomiast sygnałem nadprodukcji hormonów, czyli nadczynności. Do charakterystycznych objawów choroby zaliczają się wypadanie włosów oraz zmiany temperatury ciała. Niski poziom T3 i T4 wiąże się z odczuciem zimna, natomiast wysoki, z uderzeniami gorąca i nadmiernym poceniem.
Tarczyca cierpi nie tylko z powodu zaburzonego wydzielania hormonów. Dwie kolejne, często występujące choroby tego gruczołu, to choroba Hashimoto i Gravesa-Basedowa. Ta pierwsza to inaczej przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy – organizm produkuje przeciwciała przeciwko własnemu gruczołowi, co skutkuje spadkiem produkcji T3 i T4. Podłoże drugiej nie jest do końca znane, ale wiadomo, że w tym przypadku również chodzi o dysfunkcję układu immunologicznego, co skutkuje nadprodukcją hormonów.
Podstawą terapii niedoczynności jest uzupełnianie niedoboru hormonów za pomocą leków. Kluczową rolę odgrywa tu indywidualne, bardzo dokładne dobranie dawki. Leczenie nadczynności polega na zmniejszeniu produkcji T3 i T4. Niestety, większość pacjentów jest skazana na zażywanie medykamentów do końca życia.
Chory sam może sobie pomóc w ustabilizowaniu poziomu hormonów, co być może pozwoli zmniejszyć dawki przyjmowanych leków. Bardzo istotny jest regularny tryb życia, pozwalający ograniczyć stres odbijający się negatywnie na pracy gruczołu. Ważne też, by jeść, ćwiczyć i spać o podobnych porach. Dobrym pomysłem jest również uwzględnienie w jadłospisie warzyw i owoców bogatych w antyoksydanty, oliwy (źródło niezbędnych, nienasyconych kwasów tłuszczowych) oraz bogatych w selen i jod ryb. Jod jest niezbędnym pierwiastkiem dla tarczycy, służącym do produkcji jej hormonów. Ponieważ nie jest magazynowany w organizmie, musi być stale dostarczany z pokarmami. Na całym świecie niedobór jodu jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy.
Wskazane jest, by dla zdrowia co roku kilka dni spędzić nad morzem lub chociaż od czasu do czasu relaksować się w grotach solnych i tężniach. Warto wspomnieć także o roli selenu, który odznacza się działaniem antyoksydacyjnym, przeciwzapalnym i jest niezbędny do utrzymania równowagi hormonalnej w tarczycy. Poza rybami, najwięcej selenu można spotkać w jajach, kaszy gryczanej, kakao i orzechach brazylijskich.
Przeczytaj także: Suplementacja jodem, potrzebna czy szkodliwa?
Osoby cierpiące na choroby tarczycy powinny wyeliminować z diety żywność wysokoprzetworzoną, fast foody, słodycze i słodkie napoje, które rozregulowują metabolizm. Warto ograniczyć spożycie warzyw kapustnych (zaburzają przyswajanie jodu), soi (w nadmiarze obniża wydzielanie T3 i T4) oraz gorczycy i orzeszków ziemnych (powiększają wole). Właściwy styl życia i dieta są niewątpliwie pomocne, ale sukces terapii polega na skrupulatnym przestrzeganiu zaleceń endokrynologa i regularnej kontroli stanu zdrowia. Zaniechanie leczenia może być tragiczne w skutkach – w skrajnych przypadkach grozi śpiączką, spadkiem temperatury i wreszcie wystąpieniem tzw. przełomu tarczycowego, który jest stanem zagrożenia życia wymagającym natychmiastowej hospitalizacji.
