W tym artykule:

1. Co to jest promieniowanie UV i jaki ma związek z zaćmą?

2. Jak chronić oczy przez promieniowaniem UV, aby zapobiegać powstawaniu zaćmy.

Co to jest promieniowanie UV i jaki ma związek z zaćmą?

Promieniowanie UV to promieniowanie ultrafioletowe należące do zakresu promieniowania słonecznego, mieszczące się w przedziale fal o długości: od 200 do 380 nm.

Dzieli się na trzy pasma spektralne UV:

• Promieniowanie UVC: To najbardziej szkodliwe dla człowieka promieniowanie o zakresie 200-280 nm. Oddziela nas od niego warstwa ozonowa. 
• Promieniowanie UVB: Promienie UVB wywołują oparzenia słoneczne, są powodem alergii skórnych. Cechuje je częściowa absorpcja i zakres od 280 do 315 nm.
• Promieniowanie UVA: Dociera w całości do Ziemi i jest promieniowaniem o zakresie od 315 do 380 nm.

Promieniowanie UV, a szczególnie promieniowanie UVB i UVA mogą uszkadzać struktury oka, w tym soczewkę, co w efekcie końcowym może prowadzić do rozwoju zaćmy. Promieniowanie UVA cechuje głębsza penetracja szkodząca potencjalnie siatkówce oka. W przypadku oddziaływania promieni słonecznych na nasz wzrok w grę wchodzą różne czynniki. Istotną rolę odgrywa intensywność promieniowania, czas wystawienia oczu na ekspozycję słoneczną, a także częstotliwość naświetlania. Wśród czynników ryzyka podkreśla się także wiek osoby oraz choroby współistniejące. Oczy posiadają swoje własne systemy ochronne. Należy do nich mrużenie powiek, zwężanie się źrenicy pod wpływem słońca, naturalną ochronę stanowi rogówka i soczewka wewnątrz gałki ocznej. Włączają się barwniki zawarte w plamce siatkówki, luteina i zeaksantyna. Ale te mechanizmy nie zawsze są wystarczające. Oko jest narażone na uszkodzenia, zarówno w przednim odcinku oka, jak i na siatkówce. Na promieniowanie UV narażone są przede wszystkim dzieci do 10. roku życia. U nich narząd wzroku cały czas się jeszcze kształtuje. Soczewka w 95% jest przezroczysta i przepuszcza promieniowanie UV. Gdy dorastający człowiek osiąga wiek 25 lat, soczewka zaczyna blokować promieniowanie UV w około 80 %.

Oczy poddawane intensywnemu i częstemu promieniowaniu słonecznemu są narażone na wiele schorzeń, należy do nich zapalenie spojówek, posłoneczne uszkodzenia rogówki, zapalenie naczyniówki, degeneracja plamki żółtej, czerniak, wczesna starczowzroczność i zaćma (zaćma korowa).

Czytaj także: https://naturazdrowie.com/chore-oczy-potrzebuja-naturalnych-kuracji/

Czy zaćma jest niebezpieczna?

Zaćma rozwija się u osób starszych pod wpływem promieniowania UV, w soczewce łatwiej dochodzi do rozwoju zaćmy pod ich wpływem, a w przypadku siatkówki UVB jest jednym z czynników ryzyka rozwoju zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem. Podczas słonecznego dnia do naszych oczu dociera 10 razy więcej światła, niż jest to potrzebne do prawidłowego widzenia. Promieniowanie UVA i UVB powoduje powstawanie wolnych rodników, które uszkadzają komórki przez utlenianie ich lipidów i białek. Może to prowadzić do zaburzenia funkcji fotoreceptorów, a tym samym pogarszania widzenia. Nie wszyscy jednak reagujemy jednakowo na promienie słoneczne. Zależy to między innymi od koloru tęczówek. Jeżeli chodzi o oczy, to są one szczególnie wrażliwe na promieniowanie UV. Szczytową porą ekspozycji oczu na słońce jest godzina 9.00 rano oraz pora pomiędzy 14.00-15.00. Nie jest to samo południe, jak się powszechnie sądzi, oczy bowiem chronione są przed promieniowaniem słonecznym przez łuki brwiowe. Nieciekawa sytuacja ma miejsce także zimą, kiedy odbicia promieni słonecznych od śniegu zwiększają ekspozycję oczu na UV. Może być ona nawet 100 razy większa niż w lecie. Warto pamiętać o odbiciu tych promieni także od wody w jeziorach i morzach. Soczewka w oku ludzi narażonych na promieniowanie UVA, wykazuje zmienną absorpcję UV zależnie od wieku. W soczewkach tych osób łatwej dochodzi do rozwoju zaćmy. Z wiekiem obniża się także mechanizm ochronny przed szkodliwym promieniowaniem. U ludzi młodych do mechanizmów ochronnych należą przeciwutleniacze, sprawne układy enzymatyczne (dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza) i wysoki poziom zredukowanego glutationu GSH. Większa podatność na działanie promieniowania UV występuje także u osób z wadami wzroku, ma to miejsce u osób z wadą krótkowzroczności. Promieniowanie UV wpływa niekorzystnie nie tylko na oczy, ale także na bardzo cenną powierzchnię skóry wokół oczu, w obrębie powiek dochodzi do zwyrodnienia włókien kolagenowych i elastynowych skóry. Staje się to efektem i przyczyną przedwczesnego starzenia się tych części skóry, powstawaniem zmarszczek i zmian nowotworowych. W łagodniejszej postaci długotrwałe nasłonecznienie wywołuje uczucie suchości powiek, łzawienie, zaczerwienienie, efekt piasku pod powiekami.  

Jak chronić oczy przed promieniowaniem UV?

W Polsce jesteśmy narażeni na nadmiar lub niedobór promieniowania UV. Nadmiar dotyczy okresów letnich, latem biologicznie czynne promieniowanie UV, bez zastosowania należytej ochrony przed jego działaniem, stanowi duże zagrożenie dla naszego zdrowia, w tym dla naszych oczu. Zimą z kolei towarzyszy nam niedobór światła słonecznego, co przejawia się niedoborem witaminy D3, aby nie ponosić tego konsekwencji, niezbędne jest uzupełnianie w sezonie zimowym poziomów witaminy D3 w regularnej suplementacji i dostarczaniu diety bogatej w tę witaminę. Jak chronić oczy przed zaćmą jako wynikiem działania szkodliwego promieniowania UV? Możemy zastosować kilka rozwiązań. Należą do nich:

• Okulary przeciwsłoneczne: Noszenie okularów z filtrem UV może zablokować do 100% UVA i UVB. To samo dotyczy soczewek kontaktowych. Powinny posiadać atestowany filtr UV. Obecność filtrów ochronnych w okularach dotyczy wszystkich rodzajów szkieł. Okularów korekcyjnych i przeciwsłonecznych. Latem świetnym rozwiązaniem są soczewki okularowe barwione lub opcja z fotochromem. Te drugie rekomendowane są również do stałego noszenia. Dzięki zaawansowanej technologii soczewki te potrafią dostosować swój stopień zaciemnienia do panujących warunków. Soczewki kontaktowe są znakomitym rozwiązaniem, bowiem mają tę zaletę, że chronią całą rogówkę, blokując także promienie, które mogłoby dotrzeć do wnętrza oka z boku.

• Krople nawilżające: Krople, w miarę możliwości bez konserwantów, wprowadzamy do oczu przy ich podrażnieniu.

• Kremy i kosmetyki: Stosowanie kremów ochronnych i kosmetyków do ciała z filtrami UVA i UVB jest obowiązkowe.

• Nakrycia głowy: Kapelusze z szerokimi rondami zapewniają dodatkową ochronę.

• Unikanie szczytowego nasłonecznienia: Największe nasłonecznienie jest między 9.00 a 14.00.

• Umiarkowane nasłonecznienie: Powinno się pamiętać o umiarkowanym korzystaniu z kąpieli słonecznych.

• Wpływ diety: Dieta powinna być bogata w antyoksydanty, takie jak witamina C i E, obecność antyoksydantów zmniejsza ryzyko wystąpienia zaćmy. Znajdziemy je w owocach i warzywach. Rekomenduje się spożywanie ryb morskich, kukurydzy, pomidorów, papryki, marchwi, szpinaku, kopru, dyni, zielonego groszku, brokułów.

• Suplementacja: Przyjmowanie dużej ilości witamin A, E i C oraz karotenoidów i luteiny. Luteina jest naturalnym filtrem ochraniającym siatkówkę przed promieniowaniem UVA i UVB. Posiadają ją maliny, jeżyny i nektarynki. Pomocne są także mikroelementy w postaci cynku, manganu, selenu i miedzi. Szczególnie ważny jest cynk.

• Wyciągi z owoców borówki czernicy i jagód: Są ważnym i cennym źródłem antocyjanozydów, są to związki o silnych właściwościach przeciwutleniających.

• Regularne badania oczu: Regularne kontrole mogą wykryć zaćmę na wczesnym etapie. Warto je przeprowadzać co najmniej raz na dwa lata.

Źródła badań:

Czajkowski J., Grabowski R., Wpływ promieniowania ultrafioletowego na oczy i otaczającą je skórę. OpthaTherapy 2019, 6(2) https://doi.org/10.24292/01.OT.300619.01.  

Dr med. Elżbieta Łastowiecka-Moras, dr med. Joanna Bugajska, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Promieniowanie nadfioletowe – zasady zapobiegania negatywnym skutkom zdrowotnym.

Magdalena Bogusz