Zapytaj każdą kobietę, a powie Ci, że kobiety to emocjonalne istoty w przeciwieństwie do mężczyzn. Mężczyźni może są silniejsi fizycznie, ale to kobiety mają lepszą zdolność do radzenia sobie z emocjami, mają często większą odporność na stres, ból i są bardziej wytrwałe, elastyczne i wykazują wyższą odporność na wiele chorób. Kobiety rządzą w sferze emocji, jednakże ten opis może być prawdziwy tylko dla kobiety, która ma zadbany układ endokrynny. Co to znaczy?
Już od lat 80. medycyna zaczęła dostrzegać różnice między kobietami i mężczyznami. Jak to możliwe? Przez długi czas medycyna traktowała kobiety jak „mniejszych mężczyzn”, pomijając specyficzne potrzeby zdrowotne związane z płcią, a przecież różnice między mężczyznami a kobietami wykraczają daleko poza fizyczne cechy. Np. od wielu lat obserwujemy wzrost długości naszego życia, obie płcie żyją dłużej, ale z dekady na dekadę to kobiety (średnia długość życia to 82 lata) wciąż wyprzedzają mężczyzn (średnia długość życia 74,7 lat). W medycznym świecie nawet funkcjonuje takie pojęcie jak „gender gap”, czyli inne podejście do leczenia kobiet i mężczyzn, a zrozumienie tych odmienności jest kluczowe w holistycznym podejściu do zdrowia kobiet.
Kiedy zaczęto dostrzegać, że kobiety reagują na choroby i leczenie inaczej niż mężczyźni, rozpoczęto badania nad różnicami płciowymi w kontekście zdrowia. Okazało się, że kluczowa różnica między organizmem kobiety i mężczyzny leży w układzie endokrynnym, czyli hormonalnym. Kobiety są bardziej narażone niż mężczyźni na osteoporozę (kruchość kości), depresję oraz choroby autoimmunologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane i toczeń. Wiele problemów zdrowotnych kobiet jest ignorowanych lub uznawanych za wynik starzenia się lub zwykłego zmęczenia, dlatego ważne jest, aby regularnie sprawdzać poziom hormonów, jeśli odczuwamy zmiany w nastroju lub pojawia się dotkliwe przewlekłe osłabienie.
W holistycznym podejściu zdrowotnym uwzględniającym całościowy kontekst życia kobiety — emocje zależą od równowagi hormonalnej, a ta wynika ze stylu życia i relacji. Wzrost wiedzy na temat różnic płciowych w zdrowiu otwiera drogę do bardziej spersonalizowanej opieki, która łączy medycynę konwencjonalną z naturalnymi metodami wsparcia, takimi jak odpowiednia dieta, ćwiczenia czy techniki redukcji stresu.
Hormony odgrywają kluczową rolę w naszym organizmie, wpływając na wszystko, od poziomu cukru we krwi, przez metabolizm, aż po nastrój i zachowanie. U kobiet zmiany hormonalne są szczególnie widoczne i mają ogromny wpływ na codzienne funkcjonowanie. Ważne etapy życia, takie jak dojrzewanie, ciąża czy menopauza, wiążą się z intensywnymi zmianami hormonalnymi, które mogą powodować objawy takie jak zmęczenie, bóle piersi, problemy skórne, a także zmiany nastroju czy trudności ze snem.
Estrogen jest kluczowym hormonem żeńskim, odpowiedzialnym za zmiany zachodzące w organizmach kobiet, w tym rozwój piersi, pojawienie się owłosienia łonowego i początek cykli menstruacyjnych. Odpowiada również za kontrolowanie poziomu cholesterolu, zdrowie kości i wpływa na nastrój oraz funkcje mózgu. W czasie menopauzy poziom estrogenu spada, co może prowadzić do objawów takich jak uderzenia gorąca, bezsenność, suchość pochwy czy wahania nastroju. Ponadto, jak wykazują badania, estrogen ma działanie ochronne, szczególnie w kontekście chorób serca.
Progesteron jest produkowany po owulacji przez ciałko żółte i przygotowuje błonę śluzową macicy na ewentualną ciążę. Jeśli progesteron jest na zbyt niskim poziomie, mogą wystąpić problemy z nieregularnymi cyklami menstruacyjnymi lub trudnościami w zajściu w ciążę. Zbyt niski progesteron może również prowadzić do wzrostu poziomu estrogenu, co może skutkować objawami takimi jak wyraźny przyrost wagi, problemy z żółcią czy zmniejszone libido.
FSH to hormon produkowany przez przysadkę mózgową, który kontroluje wzrost i rozwój pęcherzyków jajnikowych zawierających jaja. Stymuluje produkcję estrogenu i przygotowuje organizm do owulacji. Poziom FSH waha się w trakcie cyklu menstruacyjnego, wzrastając tuż przed owulacją.
LH, również produkowany przez przysadkę mózgową, współdziała z FSH w regulacji cyklu menstruacyjnego. Wywołuje owulację i sprzyja uwolnieniu jaja z jajnika. Poziom LH gwałtownie wzrasta w połowie cyklu, wywołując uwolnienie jaja i przygotowując organizm do ewentualnego zapłodnienia.
Prolaktyna, często kojarzona z laktacją, jest niezbędna do produkcji mleka i rozwoju gruczołów piersiowych. Jest produkowana przez przysadkę mózgową i stymuluje gruczoły mleczne w przygotowaniu do karmienia piersią. Poziom prolaktyny zwykle wzrasta w czasie ciąży i pozostaje wysoki w trakcie karmienia piersią.
Testosteron, choć jest głównie męskim hormonem, również pełni istotną rolę w organizmach kobiet, wpływając na libido, gęstość kości i siłę mięśni. Nadmiar testosteronu może prowadzić do nieregularnych cykli menstruacyjnych, nadmiernego owłosienia, trądziku, a także problemów z płodnością.
Tarczyca produkuje hormony, które wpływają na wiele procesów w organizmie, w tym metabolizm. Niedoczynność tarczycy, szczególnie u kobiet po 60. roku życia, może prowadzić do objawów takich jak: zmęczenie, przyrost masy ciała, problemy z pamięcią, depresja czy nieregularne miesiączki.
1. Dieta bogata w białko
Białko jest niezbędne do produkcji hormonów, w tym hormonów peptydowych, które regulują takie procesy jak wzrost, metabolizm czy reprodukcja. Zwiększenie ilości białka w diecie, np. przez spożywanie jajek, kurczaka, ryb czy soczewicy, może pomóc w balansowaniu hormonów, zmniejszając poziom hormonu głodu — greliny oraz stymulując produkcję hormonów sytości.
2. Regularna aktywność fizyczna
Ćwiczenia wpływają na poprawę wrażliwości komórek na hormony, co pomaga w regulowaniu poziomu insuliny, a tym samym zmniejsza ryzyko cukrzycy i otyłości. Regularny wysiłek fizyczny, taki jak trening siłowy, interwałowy czy tzw. cardio, także poprawia równowagę hormonalną.
3. Zdrowie jelit
Mikrobiom jelitowy odgrywa dużą rolę w regulowaniu równowagi hormonalnej. Zrównoważona dieta, bogata w błonnik i probiotyki, wspomaga zdrowie jelit i równocześnie przyczynia się do poprawy funkcji hormonalnych.
4. Unikanie nadmiaru cukru
Nadmiar cukru w diecie, szczególnie w napojach słodzonych, może prowadzić do insulinooporności, co zaburza równowagę hormonalną. Ograniczenie cukrów prostych może pomóc w poprawie zdrowia hormonalnego i zmniejszeniu ryzyka chorób metabolicznych.
5. Redukcja stresu
Chroniczny stres prowadzi do podwyższenia poziomu kortyzolu, hormonu stresu, który może negatywnie wpłynąć na równowagę hormonalną.
6. Sen i regeneracja
Niewłaściwy sen zakłóca wydzielanie hormonów, takich jak leptyna, grelina czy hormon wzrostu. Regularny, regenerujący sen jest kluczowy dla utrzymania zdrowia hormonalnego i ogólnego samopoczucia.
Holistyczne podejście do zdrowia kobiet to nie tylko leczenie farmakologiczne, ale także podejmowanie zdrowych nawyków, takich jak aktywność fizyczna, zrównoważona dieta, redukcja stresu i odpowiednia ilość snu, które jak wskazują badania mają ogromny wpływ na równowagę hormonalną i zdrowie kobiet, co przekłada się na lepsze samopoczucie kobiet w każdym wieku.
Naukowiec, biolog molekularna, wykładowca i nauczyciel akademicki Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Coach holistycznej transformacji życia i terapeuta uzdrawiania metodą theta healing.