Olejki eteryczne, aromaterapia i jej zbawienny wpływ na nasze zdrowie jest już naukowo udokumentowana. Jak olejki eteryczne działają na nasze zdrowie i samopoczucie?
Olejki eteryczne to produkty destylacji lub tłoczenia (przy czym ta druga metoda stosowana jest tylko w przypadku skórek owoców cytrusowych). To związki lotne pochodzące z roślin aromatycznych jak róża, lawenda, sosna czy pieprz, które człowiek pozyskuje dla siebie.
Lotne olejki
Podobnie jak roślinom substancje te mogą służyć nam do ochrony i komunikacji. Z jednej strony mamy związki chemiczne o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, a z drugiej zapach, który może pomóc nam wywołać odpowiednie wrażenie. Jest to szczególnie widoczne w przypadku skomponowanych z olejków eterycznych perfum naturalnych lub botanicznych, które mogą zawierać substancje uważane np. tradycyjnie za afrodyzjaki.
Olejki eteryczne są lotne (przechowuj w szczelnie zamkniętych buteleczkach, bo z czasem wyparują), w temperaturze pokojowej, przeważnie płynne i wydzielają zapach. Inna ważna ich właściwość to lipofilowość, czyli “lubią się” z tłuszczami i dobrze w nich rozpuszczają.
Nierozpuszczalne w wodzie
Ze względu na silne działanie prawie zawsze należy olejki rozcieńczyć przed użyciem. Na przykład w oleju roślinnym, tzw. bazowym lub nośnikowym, jak olej ze słodkich migdałów, który świetnie sprawdzi się do relaksującego masażu aromaterapeutycznego. Wystarczy użyć kilku kropli olejku z pomarańczy słodkiej na łyżkę oleju, aby taki masaż zrobić.
Pamiętaj też, aby nigdy nie dodawać olejków do wody np. do picia czy bezpośrednio do wanny (mogą ją nawet zniszczyć!), bo olejki w wodzie się nie rozpuszczą. Możesz oczywiście używać ich do dyfuzora na wodę np. ultradźwiękowego, który rozproszy olejek i wodę w formie mgiełki nadającej pomieszczeniom ładny zapach. Wypróbuj na przykład połączenie kilku kropli olejku z lawendy lekarskiej i pomarańczy słodkiej na wieczorne ukojenie i lepszy sen albo np. olejek grejpfrutowy w połączeniu z rozmarynowym na dodanie energii podczas nauki i pracy intelektualnej.
Nie aplikuj też olejków bez wcześniejszego rozcieńczenia na skórę, np. w żelu czy kremie, poza sytuacjami awaryjnymi. Takie praktyki mogą skończyć się np. alergią lub podrażnieniem. Lepszym wyborem będą wtedy znacznie łagodniejsze hydrolaty jak woda różana.
Jak działają na nasz organizm?
Olejki eteryczne to zapach, który w wyjątkowy sposób działa na nasz organizm. Przez zmysł węchu możemy wpływać na psychikę. Zapach budzi wspomnienia, skojarzenia, sprawia przyjemność (lub dyskomfort), może też działać na zasadzie efektu placebo lub nocebo (czyli spodziewamy się, że coś nam pomoże lub zaszkodzi). Odbiór zapachu jest kwestią indywidualną – podobają się nam różne zapachy. Coś, co dla jednej osoby jest piękne, dla drugiej może być nieprzyjemne.
Szczególnie interesujący jest wpływ na pamięć – zapach potrafi błyskawicznie przenieść nas w przeszłość. To zjawisko nazywane jest fenomenem Prousta, od nazwiska autora powieści “W poszukiwaniu straconego czasu”. Opisał on sytuację, w której bohater po zanurzeniu ciasteczka w lipowej herbacie zostaje zalany falą wspomnień z dzieciństwa.
Wpływ zapachu np. na stres czy nastrój, to nie wszystko. Olejki nie działają tylko na naszą psychikę, ale także na fizjologię. Z wdychanym powietrzem trafiają do dróg oddechowych, a potem krwiobiegu, a nawet niewielka ich część ma zdolność do przekraczania bariery krew-mózg, chociaż nie jest to jeszcze dobrze poznany obszar. Oczywiście psychika i fizjologia to system naczyń połączonych i te efekty mogą występować jednocześnie.
Aromaterapia nie tylko na zimowe wieczory
Olejki mogą wywoływać efekty fizjologiczne nie tylko w wyniku wdychania (dyfuzja, inhalacja, sauna), ale także po aplikacji na skórę czy podaniu doustnym. Działają tutaj na tej samej zasadzie, co zioła czy leki. Bo olejki mogą być w ogóle zarejestrowane jako leki czy być ich składnikami, a także jako wyroby medyczne, suplementy diety. Można spotkać je też w aptece. Dodawane są do żywności oraz oczywiście występują w kosmetykach jak perfumy. Właściwie każdy z nas codziennie styka się z olejkami i ich składnikami – czasem wystarczy tylko spojrzeć na etykietę danego produktu, by się przekonać.
Olejki eteryczne to też główne narzędzia aromaterapii. Aromaterapia uważana jest dziś przeważnie za komplementarną metodę wspierania zdrowia. Może być praktykowana jak najbardziej w nurcie evidence-based, czyli w oparciu o dowody naukowe i być częścią standardowej opieki zdrowotnej. Ponadto doskonale łączy się z innymi metodami jak psychoterapia czy dietoterapia. Coraz częściej stosowana jest np. przez położne, fizjoterapeutów czy masażystów, m.in. za pomocą wcześniej wymienionych metod jak dyfuzja w pomieszczeniu czy masaż.
Marta K. Grochowalska
zapach | aromaterapia | olejki | rośliny | podróże | książki
https://www.instagram.com/aromarta
Wybrana bibliografia
Gattefossé, R.-M. (1995). Gattefossé’s aromatherapy. C.W. Daniel.
Grochowalska, M. K., & Smakosz, A. K. (2025). Mieszanki olejków eterycznych do aromaterapii: Ponad 200 przepisów: tradycja, nauka, praktyka. Pharmacopola.
Herz, R. S. (2016). The Role of Odor-Evoked Memory in Psychological and Physiological Health. Brain Sciences, 6(3). https://doi.org/10.3390/brainsci6030022
Ratajc, P. (2017). Why are There No Essential Oils in Plants? – The Plant Volatiles. The PhytoVolatilome. https://phytovolatilome.com/plant-volatiles/
Ratajc, P. (2019). What Is Aromatherapy? The Dividing Lines Between Feel-Good and Medicine. Tisserand Institute. https://tisserandinstitute.org/what-is-aromatherapy-petra-ratajc/
Tisserand, R., & Young, R. (2014). Essential oil safety: A guide for health care professionals. Churchill Livingstone.
Skomentuj