Karotenoidy to żółte, pomarańczowe, czerwone lub niekiedy fioletowe barwniki roślinne, występujące u wszystkich organizmów fotosyntetyzujących. Karotenoidy nadają barwę różnym organom roślinnym, zwłaszcza kwiatom i owocom, rzadziej korzeniom. Ponieważ w komórce chlorofil rozkładany jest szybciej niż karoten, karotenoidy pozostają dłużej w starzejących się liściach, nadając im charakterystyczne jesienne barwy. Są naturalnymi antyoksydantami. Dzięki swoim znakomitym właściwościom, są wykorzystywane na wiele sposobów w przemyśle kosmetycznym.
Skóra jest gotowym modelem badawczym dla każdego, kto chciałby obserwować zjawisko starzenia się. Jest ona bezpośrednio narażona na destrukcyjne działanie czynników zewnętrznych, ulega starzeniu szybciej niż inne narządy naszego ciała. Poznanie mechanizmów starzenia się pozwala zrozumieć, w jaki sposób możemy przeciwdziałać temu procesowi, spowalniać go. Jest to proces wieloczynnikowy, regulowany przez czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.
Za ten proces odpowiada zespół genów warunkujący podziały komórkowe, procesy naprawy antyoksydacyjnej i DNA oraz obronny immunologicznej. Zmiany polegają między innymi na zmniejszeniu biologicznej aktywności komórek organizmu, spowolnieniu procesów regeneracyjnych, obniżeniu odporności i odpowiedzi na stres środowiskowy, obniżeniu właściwości adaptacyjnych organizmu, znajdujących się pod kontrolą czynników genetycznych.
Karotenoidy przeciwdziałają powstawaniu wolnych rodników, hamują proces utleniania. Zapobiegają powstawaniu wielu chorób (choroby nowotworowe, zapalenie stawów, choroby oczu i serca), wzmacniają układ odpornościowy organizmu i opóźniają proces starzenia się.
Należy spożywać zawierające je owoce i warzywa. Według obecnego stanu nauki, przyjmowanie pojedynczych karotenoidów w formie preparatu nie wywołuje dobroczynnych skutków. Co gorsza, może prowadzi do efektu odwrotnego, czyli pogłębienia zapadalności na określone choroby. Tak może się dziać na przykład u osób palących papierosy i pijących alkohol, które jednocześnie używają syntetycznego beta-karotenu. Stymuluje to powstawanie wolnych rodników. Do grupy karotenoidów zaliczamy również alfa-karoten, luteinę, zeaksantynę, likopen, kryptoksantynę, astaksantynę. Zeaksantyna występuje m.in. w kukurydzy, dzikiej róży i w rokitniku. Kryptoksantyna występuje w owocach cytrusowych. Luteina (karotenoid glonów, obecny też w szpinaku, jarmużu, kapuście włoskiej, kukurydzy i brokułach) likwiduje rodniki nadtlenkowe. Neoksantyna występuje w szpinaku. Hamuje produkcję nadtlenków i jest substancją przeciwnowotworową, hamującą karcenogenezę na etapie inicjacji i postinicjacji. Astaksantyna występuje dość często w organizmach morskich, np. w łososiu. Likopen występuje w pomidorach, w marchwi i w papryce. Najwięcej betakarotenu jest w marchwi, szpinaku, dyni, pomidorach i w morelach. Alfa-karoten jest w dyni. Niewielkie dawki karotenoidów znajdują się w nabiale, zwłaszcza w mleku krów karmionych świeżą trawą. Karoten występuje też w żółtku jaja. Ponadto źródłem karotenoidów są warzywa: marchew, słodkie ziemniaki, pietruszka naciowa, jarmuż, szpinak, papryka, morele, brokuły, pomidory.
Betakaroten ma szczególne znaczenie wśród innych karotenoidów, ponieważ jest prekursorem witaminy A. Prawidłowe stężenie witaminy A w organizmie chroni przed wieloma poważnymi chorobami. Witamina A odpowiedzialna jest za widzenie, bierze udział w procesach zachodzących w siatkówce za sprawą rodopsyny, czyli purpury wzrokowej. Odgrywa ważną rolę w procesie rozrostu tkanki kostnej oraz komórek nabłonkowych, w szczególności błony śluzowej jamy ustnej, przewodu pokarmowego, układu moczowego, dróg oddechowych, również narządu wzroku. Awitaminoza prowadzi do zaburzenia wzrostu u dzieci, wysychania i rogowacenia naskórka, rogowacenia części nerek i powstawania kamieni, kurzej ślepoty, wysychania rogówki i jej rozmiękczania, czego konsekwencją może być całkowita ślepota. Luteina pochłania szkodliwe promieniowanie ultrafioletowe, chroniąc przed nim siatkówkę i soczewkę. Jest naturalnym filtrem przeciwsłonecznym. Pozwala na lepsze widzenie w nocy, zapobiega zaćmie i chroni plamkę żółtą przed zwyrodnieniem, które jest przyczyną ślepoty. Jest wykorzystywana w leczeniu retinopatii cukrzycowej. Likopen wykorzystywany jest w terapii raka prostaty, także raka żołądka i układu trawiennego. Duże dawki alfa-karotenu i luteiny znacząco obniżają ryzyko wystąpienia nowotworu płuc, a kryptokseiny – nowotworu szyjki macicy.
Karotenoidy są związkami występującymi w żywych komórkach, głównie w kompleksach z białkami. Spełniają w tych błonach m.in. funkcję antyoksydantów. W ostatnich latach rośnie zainteresowanie procesami oksydacji, istotnymi w procesie starzenia się organizmu ludzkiego i chorób. Istotną rolę odgrywają one w chorobach wieku starczego, u osób starszych zaobserwowano nasilenie tego procesu. Wykorzystując bogate właściwości karotenoidów jako naturalnych antyoksydantów, możemy je w wieloraki sposób wykorzystać w kosmetyce.
Redakcja poleca: https://naturabazar.pl/witaminy/1485-colfarm-beta-karoten-plus-60-kaps–5901130357239.html
Karotenoidy stymulują fibroblasty (komórki tkanki łącznej wytwarzające włókienka białkowe, budujące tkankę w skórze) do syntezy kolagenu i elastyny, co skutkuje wygładzeniem zmarszczek, w tym zmarszczek głębokich oraz tzw. kurzych łapek wokół oczu, zmarszczek mimicznych. Wzrasta gęstość, jędrność i elastyczność skóry. Reperują i odbudowują zniszczone pod wpływem promieniowania UV włókna kolagenowe i elastynowe. W efekcie następuje ogólne pogrubienie i renowacja skóry. Warto pamiętac o kosmetykach z karotenem oraz diecie urozmaiconej w owoce i warzywa zawierające berakaroten po słocznych wakacjach na których doszło np. do oparzenia słonecznego!
Nie tylko wpływają na zwiększenie produkcji kolagenu i elastyny, również wykazuje silną aktywność hamującą wobec kolagenozy i elastazy – enzymów związanych z degradacją kolagenu i elastyny. Tym samym chronią skórę przed utratą jędrności i przedwczesnymi zmarszczkami, stymulują i normalizują proces odnowy zrogowaciałego i uszkodzonego przez działanie słońca naskórka. Skóra staje się gładka i elastyczna. Wzmacniają funkcje ochronne naskórka i zmniejszają przeznaskórkową utratę wody (TEWL). Dobrze nawodniony naskórek staje się gładki, jędrny, sprężysty i elastyczny. Chronią skórę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, które przyczyniają się do przedwczesnego starzenia się skóry (degradacja kolagenu, elastyny i fibryliny). Stymulują naturalne mechanizmy chroniące skórę przed działaniem słońca, zwiększają odporność i procesy gojenia skóry. Normalizując pracę gruczołów łojowych, poprawiają gospodarkę lipidami skóry suchej i tłustej.
Iwona Jakubiak, kosmetolog
Redaktor prowadzący, dziennikarka tematyki zdrowia, uroda i wellness.