Możliwe, że jako zioła na problemy reumatyczne używali go już neandertalczycy. W starożytności i w średniowieczu podagrycznik pospolity był lekiem i warzywem. W medycynie jego gorącym orędownikiem był zielarz ksiądz Johann Kunzle. Nauka traktuje go wciąż po macoszemu, ale fitoterapeuci niezwykle cenią.
Podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria) to roślina z rodziny selerowatych. Od dawna znano i doceniano jej właściwości, stąd posiada wiele nazw regionalnych – barszlica, barszcznica, ger, giersz, srocyna, kozia lub diabelska stopa (to od kształtu liści), śnitka, krzemionka, ziele biskupa (rośnie wokół wielu klasztorów, pisała o nim Hildegarda z Bingen), ziele Gerarda, angielski majeranek. Nasiona podagrycznika znaleziono nawet na stanowiskach neandertalskich, choć nie ma pewności, w jakim celu był używany. Główna nazwa rośliny pochodzi rzecz jasna od podagry, czyli dny moczanowej, do której leczenia jej używano. Pochodzi z Europy i części Azji, choć dziś spotkamy ją już na wszystkich kontynentach z wyjątkiem najcieplejszych rejonów Afryki i Ameryki Południowej. Łatwo rozpoznać wieńczące jej łodygi (puste w środku, dorastające maksymalnie do metra) kwiaty zbite w białe baldachy. Po przekwitnięciu ich pojawiają się owoce przypominające ziarna kminku. Lubi cień, często rośnie przy płotach. Charakteryzuje się niezwykłą wytrzymałością, odrasta nawet z kawałka kłącza, więc uchodzi za uporczywy chwast wyjaławiający glebę i zacieniający plantacje. Wiadomo, że jeszcze w średniowieczu sprzedawano podagrycznik na targach, głównie w okresach głodu, spożywano młode liście na surowo, a starsze gotowano – dziś mało kto się o to pokusi, gdyż smak w obu przypadkach jest gorzkawy, a cenne minerały można współcześnie dostarczać na inne sposoby. Większą popularnością cieszą się natomiast znane od dawna właściwości kosmetyczne – lekko rozgrzewa skórę i poprawia jej oddychanie.
Skład chemiczny podagrycznika pospolitego zaczęto badać stosunkowo niedawno. Wcześniej raczej opracowywano metody, jak pozbyć się go skutecznie z upraw. Za najważniejsze składniki uznano falkarinol, falkarindiol i falkarinolol, a więc poliacetyleny/poliiny (są to przy okazji antyoksydanty). To związki specyficzne dla roślin z tej właśnie rodziny, w różnych stężeniach pojawiają się w różnym czasie w różnych częściach rośliny – falkarinolu najwięcej jest w liściach, falkarindiolu w kwiatach, ale tylko na początku ich kwitnienia itp. Substancje te zmieniają swe stężenia, gdyż pełnią rolę ochronną – w różnych okresach wegetacji najważniejsza dla rośliny jest ochrona innych jej części. Dalej znajdziemy w tej roślinie olejek eteryczny zawierający mono- i seskwiterpeny, związki fenolowe (w tym kumaryny, angelicyna, apteryna, kwas fenolowy), kwas kawowy i chlorogenowy, pochodne kwercetyny i kemferolu, karotenoidy, kwas palmitynowy, cholinę, lektynę, węglowodany. Trzeba jeszcze podkreślić, że to naprawdę bogate źródło żelaza (16,6 mg w 100 g), miedzi i manganu. Z witamin najbardziej liczącą się jest kwas askorbinowy (witamina C). Kwiaty zawierają również barwnik, stosowany kiedyś do barwienia tkanin na kolor cytrynowy.
Od starożytności podagrycznik pospolity stosowano na dnę moczanową, rwę kulszową i wszelkie bóle w okolicach bioder. Czy miało to uzasadnienie (inna sprawa, że już samo noszenie liści podagrycznika przy sobie miało zapobiegać tym przypadłościom i je uśmierzać…)? Wśród udokumentowanych działań tej rośliny znajdziemy właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe, za które odpowiadają poliacetyleny, tak więc założenie naszych przodków było jak najbardziej słuszne. Prawdopodobnie wiedziano nawet, przynajmniej mnisi i zielarze, które części rośliny kiedy zbierać, by działały najsilniej. Rzecz jasna, podagrycznik nie jest lekiem na podagrę – nie usuwa jej przyczyn, a łagodzi jej objawy. Te same związki działają przeciwdrobnoustrojowo, a na dodatek angelicyna skutecznie walczy z grzybami, przykładem Candida, podobnie pochodne kumaryny – podagrycznik może w takiej sytuacji wspierać kuracje infekcji. Z innych zastosowań wymienić należy stosowanie naparu z liści na hemoroidy, kamienie nerkowe (hamuje ich powstawanie), a także niewielkie stany zapalne pęcherza moczowego i nerek. Świeże liście działają podobnie do tych z babki – przyspieszają gojenie ran, łagodzą stany zapalne po ukąszeniu owadów. Ma też pewien wpływ na poprawę trawienia i regulację przemiany materii. Wykazują korzystne działanie w leczeniu hemoroidów.
Falkarinol z podagrycznika pospolitego badany był też pod kątem swej cytotoksyczności i wykazywał pewne działanie antynowotworowe, konkretnie hamował proliferacje komórek rakowych, przede wszystkim w przypadku gruczolaków, te badania utknęły jednak prawdopodobnie w martwym punkcie. Warto zauważyć, że podobna do niego substancja znajduje się w szaleju jadowitym i jest bardzo groźna, falkarinol w dużych stężeniach też byłby toksyczny, ale nie odnotowano nigdy przypadku przedawkowania go z podagrycznika, gdzie jego stężenie nie jest zbyt wysokie.
Podagrycznik dostaniemy w formie suszu, naparów, kapsułek, a także soku, najczęściej w mieszankach na problemy z układem moczowym lub jako środek na dolegliwości reumatyczne, artretyzm. Należy trzymać się dawkowania, zwłaszcza soku, gdyż ich przekroczenie może spowodować problemy żołądkowe. Jeśli chodzi o przeciwwskazania, w zasadzie brak danych, wiadomo jednak, że margines między dawką leczniczą a toksyczną jest bardzo szeroki. Nie zaleca się go profilaktycznie dzieciom, ciężarnym oraz karmiącym. Może wywoływać uczulenia z osobami z alergią na selerowate. Zbieranie tej rośliny odradza się osobom zajmującym się fitoterapią amatorsko, jest bowiem podobny do kilku innych roślin – wspomniany szalej, barszcz Sosnowskiego – które są niebezpieczne.
(JM)
https://phmd.pl/resources/html/article/details?id=204288 HYPERLINK https://phmd.pl/resources/html/article/details?id=204288&language=en”& https://phmd.pl/resources/html/article/details?id=204288&language=en”language=en
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8704125/
https://www.eatweeds.co.uk/ground-elder-aegopodium-podagraria
https://ktomalek.pl/ziolopedia/podagrycznik-pospolity-wlasciwosci-lecznicze-dzialanie-zastosowanie/w-4137?bgar=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmNvbS8%3D
Redaktor prowadzący, dziennikarka tematyki zdrowia, uroda i wellness.