Udar mózgu to obumarcie jego części na skutek nagłego zatamowania naczynia mózgowego przez skrzeplinę. Jego skutki zależą od szybkości reakcji i podjęcia leczenia neurologicznego. Rocznie w Polsce rejestruje się około 60 000 nowych zachorowań. Śmiertelność w Europie Zachodniej kształtuje się na poziomie od 18 do 25%, a w Polsce wynosi około 40%. W krajach wysoko rozwiniętych około 50% chorych pozostaje niepełnosprawnymi, w Polsce współczynnik ten stanowi aż 70%.
Najczęstsze symptomy ostrzegawcze udaru to: osłabienie siły mięśni (niedowład) jednej połowy ciała; drętwienie w obrębie jednej połowy ciała, które może być ograniczone do dwóch obszarów, np. twarzy i ręki; krótkotrwałe zaburzenia widzenia, objawiające się niedowidzeniem połowicznym (chory dostrzega tylko lewą lub prawą stronę pola widzenia) albo też całkowitym (najczęściej na jedno oko). Wystąpić mogą także: zaburzenia mowy (chory mówi niewyraźnie, nie rozumie, co się do niego mówi, nie wykonuje poleceń, nie potrafi nazwać przedmiotów codziennego użytku). Mogą się pojawić zawroty głowy, nudności, trudności z utrzymaniem równowagi, silny ból głowy, zaburzenia świadomości. Najważniejsze to jak najszybciej rozpoznać objawy i w porę zareagować. Jeśli chory trafi do szpitala w ciągu godziny od ich wystąpienia, szansa na uratowanie zdrowia znacząco rośnie. Pomocne w ich zapamiętaniu może być również rozwinięcie akronimu UDAR:
Wystarczy zachować odrobinę zimnej krwi i zapamiętać reakcję pacjenta. Poproś, aby się uśmiechnął (podniesienie tylko jednego kącika ust świadczy o porażeniu); aby podniósł obie ręce (sprawdzisz w ten sposób niedowład połowiczny); powtórzył po tobie proste zdanie, np. nazywam się Jan Kowalski – jeśli ma z tym duże trudności, nie czekaj – natychmiast wezwij pogotowie!
Szybko wdrożone i skuteczne leczenie udaru mózgu może uratować życie i zapobiec długotrwałej niepełnosprawności. Stosuje się w tym celu głównie leki rozpuszczające skrzepliny i przywracające płynność krwi, czasami konieczna jest angioplastyka, czyli poszerzenie zwężonego naczynia za pomocą cewnika balonowego lub zabieg embolizacji.
Rehabilitacja powinna rozpocząć się jak najwcześniej, jeszcze na oddziale udarowym, a potem należy ją kontynuować w specjalistycznych ośrodkach. Najważniejsza jest rehabilitacja prowadzona w domu – początkowo pod okiem specjalisty, a po nauczeniu się odpowiednich ćwiczeń – samodzielnie. Zajęcia ruchowe warto skoordynować z logopedycznymi oraz ze współpracą z psychologiem. Osoby po udarze często czują się osamotnione, bezradne, brakuje im motywacji i siły do walki z następstwami choroby. Jeśli leczenie i rehabilitacja zaczęły się odpowiednio szybko, zaburzenia neurologiczne mogą całkowicie ustąpić. Alternatywną metodą może być także akupunktura, która redukuje ryzyko powikłań.
Udaru nikt się nie spodziewa, ale można zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia. Należy regularnie kontrolować ciśnienie i poziom glukozy we krwi, dbać o prawidłową masę ciała, utrzymywać dietę bogatą w nienasycone kwasy tłuszczowe oraz warzywa i owoce, prowadzić umiarkowaną aktywność fizyczną, ograniczyć sytuacje stresowe, odpowiednio długo spać. Wykluczone są używki, zwłaszcza papierosy. Osoby z grupy ryzyka powinny wykonać arteriografię, która pomaga zobrazować stan naczyń krwionośnych, wykrywa zwężenia, uwidacznia tętniaki i inne zmiany naczyniowe.
Przeczytaj także: Dr Marek Skoczylas – Oliwa z oliwek może chronić przed udarem czy nowotworem
