Szacuje się, że już niemal 30 procent populacji w krajach rozwiniętych zmaga się z tą przypadłością. Wprawdzie nie zagraża ona życiu, ale zdecydowanie obniża jego jakość. Dotychczas lekarze nie potrafili w stu procentach określić, skąd bierze się IBS. Na szczęście medycyna jest coraz bliższa rozwiązania tej zagadki. Hipotez jest wiele, trzeba tylko wybrać tę właściwą.
Zespół jelita nadwrażliwego to choroba przewlekła, u której podstaw leży dysfunkcja jelit. IBS przyjmuje cztery formy: z przewagą zaparć, z dominującą biegunką, mieszaną lub niespecyficzną (pacjenci nadal mają różne objawy IBS, ale są one nieco inne niż w trzech poprzednich postaciach). Pierwsze symptomy pojawiają się między 20. a 30. rokiem życia. W zdecydowanej większości na chorobę tę zapadają kobiety (aż trzy czwarte przypadków).
Nerwica jelit charakteryzuje się tym, że u pacjenta występują okresy względnego spokoju (remisji) i zaostrzenia zaburzeń. Często zdarza się, że nawrót wywołują konkretne czynniki drażniące przewód pokarmowy, jak np. specyficzny składnik pokarmowy, infekcja bakteryjna, wirusowa, wahania hormonalne czy stres.
Symptomy IBS mają różne nasilenie w zależności od przypadku. Czasami są dosyć łagodnie, a innym razem poważnie utrudniają codzienne życie. Najbardziej specyficzne objawy to:
Jak dotąd nie istnieją testy pozwalające w 100 procentach potwierdzić IBS. Obecnie w diagnostyce obowiązują tzw. kryteria rzymskie III z 2006 roku. Według nich, zespół jelita drażliwego można rozpoznać, gdy występuje ból lub dyskomfort w jamie brzusznej, trwający minimum trzy dni w miesiącu przez ostatnie trzy miesiące, któremu towarzyszą co najmniej dwa z trzech symptomów. Są nimi zmniejszenie bądź ustąpienie dolegliwości po wypróżnieniu; początek objawów związany ze zmianą częstości wypróżnień; początek dolegliwości wiążący się ze zmianą wyglądu stolca.
Zanim rozpocznie się terapię wkierunku IBS, należy wykluczyć u pacjenta inne schorzenia, które mogą wywoływać analogiczne objawy (np. nowotwór, choroba Leśniowskiego-Crohna).
Patofizjologia zespołu jelita drażliwego nie jest do końca poznana. Naukowcy doszukują się wielu przyczyn. Poniżej przedstawiamy kilka najbardziej prawdopodobnych
– u pacjentów z IBS obserwuje się większe ryzyko rozrostu flory bakteryjnej jelit, tzw. SIBO. Inni specjaliści uważają natomiast, że główną przyczyną jest znaczne zubożenie mikroflory, np. po przebytej antybiotykoterapii, na skutek stosowania diety ubogoresztkowej lub spożywania małej ilości produktów fermentowanych bogatych w probiotyki i prebiotyki.
– to zwiększone odczuwanie bólu, który pochodzi z przewodu pokarmowego. Przyczynami nadwrażliwości trzewnej są przebyte infekcje przewodu pokarmowego, silne zatrucie pokarmowe lub zwiększona ilość komórek tucznych w błonie śluzowej jelita grubego. Komórki te mają wpływ na uczulenie receptorów nerwów trzewnych, z powodu czego odpowiadają za obniżenie progu bólowego na bodźce czuciowe w jelicie.
czyli perystaltyki – skurcze ściany jelit i przesuwanie treści pokarmowej to procesy, które odbywają się poza świadomością człowieka. U chorych na IBS motoryka ta jest zaburzona. Przy nawet bardzo delikatnym pobudzeniu może dojść do silnych i częstych skurczów jelit, co objawia się bólem, wzdęciami, biegunką lub zaparciem.
– jelitowy układ nerwowy kontroluje czynności ruchowe i wydzielnicze oraz przepływ krwi w jelitach. Na aktywność receptorów zarówno ośrodkowego, jak i jelitowego układu nerwowego ma wpływ uwalnianie kortykotropiny. Hormon ten jest wytwarzany głównie podczas stresu. Wielu naukowców uważa, że właśnie stres, depresja, lęk i niepokój mają znaczny wpływ na występowanie zaburzeń pracy jelit. Niektóre uczucia, takie jak lęk, gniew, ból i stres, mogą powodować ból brzucha, ale również wpływać na motorykę jelit – powodować np. opóźnione opróżnianie żołądkowe lub przyspieszony pasaż treści jelitowej skutkujący biegunką. IBS bardzo często obserwowany jest u ludzi, którzy doświadczyli w swoim życiu traumy.
Przeczytaj także: Zapanuj nad stresem
– okazuje się, że niektóre pokarmy mogą wywoływać w obrębie jelit silną reakcję immunologiczną, co prowadzi do nadwrażliwości. Po spożyciu konkretnych produktów u chorych można stwierdzić podwyższone miano przeciwciał IgG. Najczęściej objawy nasilają się po zjedzeniu tłustych potraw, jaj, mleka i produktów z pszenicy.
– przebycie infekcji żołądkowo-jelitowych wywoływanych przez bakterie, pierwotniaki, pasożyty i wirusy (w tym koronawirusa) może skutkować zaburzeniami czucia trzewnego – tzw. poinfekcyjnym zespołem jelita drażliwego (post-infectious irritable bowel syndrome, PI-IBS). Ponadto w czasie pandemii wiele osób doświadcza nasilonego uczucia lęku i stresu, które mogą nasilać objawy IBS.
– do innych możliwych przyczyn można zaliczyć uwarunkowania genetyczne. Badania potwierdzają, iż nerwica jelitowa występuje częściej u pacjentów, u których w wywiadzie rodzinnym pojawił się ten problem. Inną możliwą przyczyną jest nadużywanie środków przeczyszczających oraz antybiotyków o szerokim spektrum działania.
