Choroby reumatyczne są bardzo rozpowszechnione w społeczeństwie i nie dotykają jedynie osób w wieku podeszłym. Szacuje się, że tylko w Polsce zmaga się z nimi ponad 9 milionów rodaków. Czy w ogóle da się im zapobiec?
Choroba reumatyczna, czyli jaka?
Choroby reumatyczne to grupa aż kilkuset różnych chorób! Najbardziej znane jest reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Za powstawanie tych chorób odpowiedzialne są przede wszystkim zaburzenia immunologiczne z procesem autoimmunizacji, nadmierną produkcją niektórych przeciwciał oraz syntezą licznych cytokin prozapalnych oraz tzw. mediatorów procesu zapalnego. Patogenezy nie udało się jak dotąd ustalić jednoznacznie, ale wiele dowodów wskazuje na predyspozycje genetyczne, wpływ środowiska, używek a czasem też przyjmowanych leków. Jako czynnik sprawczy w większości zespołów chorobowych podejrzewa się jednak wirusy, które u osobników z predyspozycjami genetycznymi wywołują objawy konkretnej jednostki chorobowej. To co najgorsze w chorobie reumatycznej, to to, że stale postępuje, uniemożliwiając w końcowym stadium normalne funkcjonowanie. Kluczowe zatem jest wczesne zdiagnozowanie pacjenta i podjęcie leczenia przeciwzapalnego, które zapobiega nieodwracalnym zmianom w układzie ruchu skutkującym niepełnosprawnością.
Objawy dotyczą narządu ruchu i obejmują ból, obrzęki, ograniczenie ruchomości, a nawet inwalidztwo. Choroby reumatyczne, jako, że obejmują tkankę łączną, prowadzą także do wystąpienia nieodwracalnych zmian w narządach wewnętrznych.
Terapia i ryzyko działań niepożądanych
Terapia polega na podawaniu niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), leków przeciwbólowych i rozluźniających mięśnie. Kolejny etap to administrowanie silnych ksenobiotyków, które mają za zadanie modyfikować przebieg toczącego się procesu zapalnego (sulfasalazyna, sole złota, metotreksat, leflunomid, cyklosporyna A, leki biologiczne – inhibitory cytokin prozapalnych (TNF-a, IL-1, IL-6)).
Bardzo często pacjenci przyjmują w okresach zaostrzeń glikokortykosterydy doustne lub podawane dostawowo/okołostawowo. Leki te niestety niosą ze sobą ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych. Kiedy jednak proces zapalny zaczyna się rozwijać lub jest już obecny, nie da się ich uniknąć.
Podejście holistyczne
Leczenie chorób reumatycznych to nie tylko przyjmowanie wspomnianych ksenobiotyków. Pacjenci bardzo dobre rezultaty osiągają po wprowadzeniu balneoterapii (kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe, soalankowe, radoczynne), fizykoterapii, kinezyterapii. Popularne są również okłady z pasty borowinowej o temperaturze około 37 stopni.
W uzdrowiskach wykorzystuje się ciepłolecznictwo w formie gorących kąpieli i okładów parafinowych, krioterapię lokalna lub ogólnoustrojową, elektroterapię (jontoforeza z leków przeciwbólowych i
przeciwzapalnych, prądy impulsowe), magnetoterapię (pole impulsowe), ultradźwięki (lub fonoforezę), masaże, światłolecznictwo (naświetlanie promieniami podczerwonymi) oraz coś dla duszy – czyli psychoterapię.
Profilaktyka chorób reumatycznych
Sugeruje się, że do czynników wywołujących choroby reumatyczne należą także niedobór witaminy D, wapnia, mała aktywność fizyczna, nieodpowiednia dieta, stres, przewlekłe przebywanie w zimnym i wilgotnym środowisku.
Reumatyzmu nie da się całkowicie wyleczyć, ale dzięki stosowaniu odpowiedniej diety można próbować złagodzić jego objawy. Na stole pacjenta powinny znaleźć się potrawy niskokaloryczne, owoce, warzywa, tłuste ryby morskie, oliwa oraz nabiał. Imbir, kurkuma czy estragon wykazują działanie przeciwzapalne stąd warto używać ich jako przypraw. Alkohole, mocna kawa czy herbata w znaczny sposób utrudniają przyswajanie wapnia, a więc osłabiają kości. Warto też postawić na żywność jak najmniej przetworzoną, jako, że duża ilość konserwantów może nasilać stany zapalne. Do codziennej rutyny należy wprowadzić ruch. Nie zaszkodzi całoroczne suplementowanie witaminy D w odpowiednio dobranej dawce, dbanie o odpowiednią długość snu oraz unikanie sytuacji stresowych.
Jako ciekawostkę wato dodać, że brokuły, bogate w sulforafan, mogą opóźniać wystąpienie choroby zwyrodnieniowej stawów, gdyż związek ten hamuje enzymy niszczące stawy w przebiegu schorzenia. Również kora wierzby zawiera cenną salicynę, substancję o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym, która doskonale sprawdzi się u pacjentów reumatycznych.
BIBLIOGRAFIA:
Włodzimierz Samborski, Irena Ponikowska, Choroby reumatyczne – standardy lecznicze w medycynie uzdrowiskowej, Balneologia Polska 1-2/2005, s. 14-23 https://www.termedia.pl/poz/Leczenie-chorob-reumatycznych-postep-i-innowacyjnosc,41205.html – Tekst opublikowano w „Kurierze Medycznym” 8/2020.
Brzosko M., Reumatologia kliniczna, Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin 2010.
Zimmerman-Górska I., Reumatologia w praktyce lekarza rodzinnego, PZWL, Warszawa 2002
Jakimowicz – Klein B., Dieta antyreumatyczna, ASTRUM, Wrocław
Tatara T., Snakowska P., Rola diety w reumatoidalnym zapaleniu stawów – przegląd systematycznych badań, Medycyna Rodzinna 2015; 2 (18), s. 70-78.
